ميراث مكتوب – جلدهاي پارچه‌اي، گونه‌اي از جلدها را تشكيل مي‌دهند كه در ابره آن‌ها از انواع گوناگون بافته‌ها – مانند مخمل، ترمه، زري و… استفاده شده است. اين جلدها معمولاً بدون مقوا (جلد يك‌لايي) بوده و لذا در «بياض» ها و «جنگ»هاي بياضي‌شكل به كار مي‌رفت اما نمونه‌هاي فراواني از جلدهاي پارچه‌اي نيز به دست است كه در آن‌ها مقوا نيز به كار رفته است.
شيوه ساخت اين جلدها بدينگونه بود كه نخست پارچه مورد نظر را به اندازة دفه‌هاي جلد بريده و بر روي مقوا مي‌چسباندند؛ سپس لبه‌هاي دفه‌هاي جلد را با نواري باريك از جنس چرم مي‌پوشاندند تا ريشه‌هاي لبة پارچه نمايان نباشد. پس از اين مرحله نيز معمولاً چرمِ لبه جلد را با نقش‌هاي «زنجيره» تزئين مي‌كردند. عطفِ جلد را نيز معمولاً از چرم مي‌ساختند.
نمونه‌اي از اين جلدها را در «شكل 1» مي‌بينيم كه مربوط به جلد مجموعه‌اي از طريقت‌نامه و صحبت‌نامه عماد فقيه كرماني (نسخة 591 كتابخانه سنا ، بي‌تا [ميانه 817 – 838 ق ]) را مي‌بينيم. نسخه براي ابوالفتح ابراهيم‌سلطان تيموري كتابت شده است و اين موضوع در ترج تقديميه پشت‌نسخه ديده مي‌شود اما گمان مي‌رود كه جلد نسخه تجديد شده و مربوط به پس از دوره صفويه باشد.
شيوه ساخت اين جلدها بدينگونه بود كه نخست پارچه مورد نظر را به اندازة دفه‌هاي جلد بريده و بر روي مقوا مي‌چسباندند؛ سپس لبه‌هاي دفه‌هاي جلد را با نواري باريك از جنس چرم مي‌پوشاندند تا ريشه‌هاي لبة پارچه نمايان نباشد. پس از اين مرحله نيز معمولاً چرمِ لبه جلد را با نقش‌هاي «زنجيره» تزئين مي‌كردند. عطفِ جلد را نيز معمولاً از چرم مي‌ساختند.
نمونه‌اي از اين جلدها را در «شكل 1» مي‌بينيم كه مربوط به جلد مجموعه‌اي از طريقت‌نامه و صحبت‌نامه عماد فقيه كرماني (نسخة 591 كتابخانه سنا ، بي‌تا [ميانه 817 – 838 ق ]) را مي‌بينيم. نسخه براي ابوالفتح ابراهيم‌سلطان تيموري كتابت شده است و اين موضوع در ترج تقديميه پشت‌نسخه ديده مي‌شود اما گمان مي‌رود كه جلد نسخه تجديد شده و مربوط به پس از دوره صفويه باشد.
شكل 1
مي‌بينيم كه رويه جلد از جنس ترمه انتخاب شده و عطف و حاشيه آن از جنس چرم تهيه شده است. نمونه ديگر كه در «شكل 2» مي‌بينيم مربوط به دستنويسي درباره كيميا (نسخة 1016 كتابخانه مدرسه مروي ، بي‌تا) است.
شكل 2
نمونه ديگر كه در «شكل 3» مي‌بينيم مربوط به دستنويسي از ديوان حافظ (نسخه 7674 كتابخانه مجلس ، بي‌تا) است كه به همين شيوه ساخته شده است.
شكل 3
علي صفري آق‌قلعه – مركز پژوهشي ميراث مكتوب