به گزارش روابط عمومی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، چهارشنبه، ۲۷ اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۲، هشتاد و هفتمین محفل ماهانه و دوستانۀ مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، موسوم به شوق دیدار، در سالن کتابخانۀ این مؤسسه برگزار شد.
در این جلسه که به پذیرایی نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران برگزار شد، جمعی از شاعران و نویسندگان و محققان اهل تاجیکستان، حجابی کرلانگیچ، سفیر جمهوری ترکیه در ایران، علی‌اشرف مجتهد شبستری و علی‌اصغر شعردوست، سفرای اسبق ایران در تاجیکستان و جمعی از اساتید و دوستداران فرهنگ ایران‌زمین، حضور داشتند.
در ابتدای جلسه کلیپی از سرودخوانی نوجوانان تاجیکستانی دربارۀ فرهنگ و ادب فارسی پخش شد و سپس دکتر اکبر ایرانی، مدیرعامل مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، ضمن اشاره به تأسیس مؤسسه در سال ۱۳۷۲ (۱۹۹۳ م) و سی ساله شدن آن، گفت: این مؤسسه برای شناسنایی و تحقیق و پژوهش و انتشار دستنوشت‌های فارسی کهن در موضوعات مختلف تأسیس شد و ما تاکنون حدود ۳۸۰ عنوان کتاب را در ۴۵۰ جلد به چاپ رسانده‌ایم و علاوه بر آن سه مجلۀ علمی را در موضوعات متن‌شناسی، نسخه‌شناسی، ایران‌شناسی و تاریخ علم دوره اسلامی منتشر کرده‌ایم.
وی با اشاره به انجام فعالیت‌های متعدد دیگر، در مسیر ایجاد نهضت احیای نسخ خطی و دست‌نویس‌های فارسی از کشورهای مختلف دنیا، گفت: همان طور که می‌دانید قلمرو فرهنگی ایران وسیع و زبان فارسی زبان مشترک این مناطق بوده و الان بالغ بر ۲۲ کشور هستند که مردمان آنجا به فارسی سخن می‌گویند.
وی ادامه داد: طبعا بر اساس وجود این دستنویس‌ها در کشورهای مخلتف، مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب تلاش کرده مواردی را که قابل تصحیح است شناسایی کند تا در حد وسع و توان با نسخه‌های مختلف مطابقت داده شود و مواردی بوده که با ۱۰ تا ۲۰ نسخه یا بیشتر مقابله شده تا یک کتاب چاپ شود و جمع‌آوری این نسخه‌ها هزینه و وقت زیادی برده و گاه طاقت‌سوز بوده است.
وی از اهتمام به میراث مشترک ایران و دیگر کشورها در مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب یاد کرد و گفت: ما سه پروژه میراث مشترک را تعریف کرده‌ایم، میراث مشترک ایران و ماوراء النهر و آسیای مرکزی تا بخشی از قفقاز، میراث مشترک ایران و شبه قاره، و میراث مشترک ایران و آناتولی و آسیای صغیر و عثمانی، و آثاری را هم بر همین مبنا به چاپ رسانده‌ایم.
وی ضمن بیان این که تمام کسانی که به زبان فارسی خدمت می‌کنند در قلمرو فرهنگ ایران بزرگ قرار می‌گیرند، اظهار کرد: مولانا و شاهنامه و رودکی و خیام و بسیاری از بزرگانی که در این قلمرو وسیع حضور داشته‌اند متعلق به همه مردمانی هستند که زبان و اندیشه‌های این بزرگان را درک می‌کنند. شخصا نسبت به این که مولانا یا نظامی را ایرانی بدانم تعصبی نداشته‌ام و گفته‌ام این بزرگان و مفاخر فرهنگی متعلق به همه کسانی هستند که اندیشه‌های آنان را درک می‌کنند و زبان‌شان را یاد می‌گیرند و به واسطۀ آن اندیشه‌های آنان را می‌فهمند. وقتی که این فکر گسترده بشود ما می‌توانیم یک جهان فرهنگی داشته باشیم که در آن همدل و همراه در راه اعتلای بشریت خدمت کنیم.
وی با اشاره به به سابقۀ برگزاری جلسات ماهانه میراث مکتوب، گفت: ما تقریبا ۹ سالی است که این جمع ماهانه را به عنوان شوق دیدار یاران همدل و همدم برگزار می‌کنیم و به تفاریق افراد مختلفی را به نوبت دعوت می‌کنیم و آنان از تازه‌های کار مؤسسۀ ما مطلع می‌شوند. ما شاید در ماه یک کتاب و دو سه ماهی یک نشریه تولید می‌کنیم. کتابها در تعداد محدود به صورت کاغذی چاپ و بعضا به صورت برخط هم در سایت مؤسسه عرضه می‌شود. مقالات مجلات ما نیز به صورت رایگان در سایت در دسترس است.
وی در ادامه آقای دکتر نظام‌الدین زاهدی، سفیر جمهوری تاجیکستان در ایران، را از مفاخر فرهنگی ایران و تاجیکستان توصیف کرد و گفت: بسیار خوشحالم که ایشان در زمانی به ایران تشریف آورده‌اند که پس از فاصله‌ای که افتاده بود و یک مقدار مسائلی وجود داشت که الحمدلله کم کم برطرف شد، آن ارتباط نیمه جان قوت گرفت و ایشان سهم ارزشمندی در این امر داشتند. من این را تشبیه می‌کنم به زمانی که آقای دکتر شبستری در آن سال‌های جنگ در تاجیکستان خدمت عاشقانه کردند و مردم تاجیکستان ایشان را دوست داشتند. همچنان حلقه وصل بین ایران و تاجیکستان و نقطه این پرگار آقای شبستری هستند و خوشحالیم که این ارتباطات را تقویت می‌کنند و جناب آقای دکتر زاهدی هم این نقش را الان دارند. شاید این اولین سالی باشد که این تعداد هیئت از تاجیکستان به ایران رفت و آمد داشته‌اند و خیلی باعث خشنودی و خوشحالی است.
دکتر ایرانی در ادامه استادان حاضر در جلسه و حوزۀ فعالیت و برخی آثارشان را برای هیئت تاجیکستانی معرفی کرد.
در ادامه جلسه دکتر نظام‌الدین زاهدی ضمن ابراز خرسندی از حضور در این محفل با خواندن بیت «بحمدلله که دیگر بار روی دوستان دیدم / چو بلبل می‌کنم مستی که باغ و بوستان دیدم» از کمال خجندی، گفت: این بیت احساس من را از دیدار شما در بهترین وجه انعکاس می‌کند.
وی با سپاس از دعوت از هیئت فرهنگی تاجیکستان به این جلسه، گفت: این هیئت چند روزی است که با دعوت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی جمهوری اسلامی در تهران حضور دارند و تاجیکستان امسال مهمان ویژه نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است و ما افتخار داریم که و از جناب آقای اسماعیلی وزیر محترم برای دعوت‌شان و فراهم آوردن تمام شرایط و غایت مهمان‌نوازش‌شان اظهار سپاس می‌کنم. همچنین این سفر حاصل تلاش‌های همتای ایرانی من جناب آقای صابری، سفیر ایران در تاجیکستان، است.
وی سپس خطاب به هیئت فرهنگی تاجیکستان گفت: ما در مؤسسۀ علمی و پژوهشی بسیار معتبری قرار داریم و شما با توجه به معرفی مختصری که آقای دکتر ایرانی داشتند آگاه شدید که در اینجا شخصیت‌های بسیار معتبری که از خدمت‌گذاران به علم و ادب ایران و تاجیکستان حضور دارند.
وی خطاب اساتید حاضر در جلسه گفت: ما در پیش هر یک از شما سر تعظیم فرو می‌آوریم به جهت خدمت‌های بزرگی که برای رشد و نمو زبان، ادب و فرهنگ مشترک همه ما انجام داده‌اید.
وی سپس به معرفی گروه فرهنگی اهل تاجیکستان حاضر در جلسه پرداخت
رحمان میرعلی‌زاده، مدیرکل طبع و نشر وزارت فرهنگ تاجیکستان،
میرزا شکورزاده، پژوهشگران برجسته تاجیکستان، و برای اهالی علم و ادب ایران نیز ناآشنا نیستند و سهم شان در تقویت همکاری های علمی و فرهنگی دو کشور بسیار ویژه است.
آقای شادی محمد لطفی‌زاده، یکی از ادب‌پژوهان برجسته تاجیکستان، رئیس کتابخانه آکادمی ملی تاجیکستان
شاعره رحیم‌جان، شاعر نامدار تاجیکستان
سیاف میرزا، از روزنامه نگاران معروف تاجیکستان
عادل نازیل، روزنامه‌نگار از هفته‌نامه معروف تاجیکستان
بزرگمهر بهادر، از شاعران و ادیبان جوان ولی نامدار تاجیکستان
سعادت شریف‌زاده، از ادیبان و فرزند شاعر معروف تاجیکستان
بزرگمهر حکیم، از شاعران و ادیبان جوان تاجیکستان،
خوشامد علی‌داد، شاعر جوان بدخشانی
در ادامه شاعران و نویسندگان و روزنامه‌نگاران تاجیکستانی حاضر در جلسه به خواندن شعر و بیان مطالب خود پرداختند که می‌توانید این بخش جلسه را در فیلم زیر ببینید.
در بخش دیگری از جلسه دکتر صفر عبدالله، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و استاد تاجیکستانی دانشگاه آلماتی قزاقستان، سخن گفت و اظهار کرد: آرزو می کنم ایران بزرگ فرهنگی احیا شود و دوستی و رفت و آمدهای ما گسترش و استحکام یابد. هیچ ملت دیگری در دنیا میراث مکتوبی به اندازه‌ای که ما داریم، ندارد.
وی ادامه داد: من در انستیتوی ادبیات جهان آکادمی علوم اتحاد شوروی درس خواندم و کار می‌کردم. ما در آنجا ادبیات انگلیسی‌زبان، اسپانیایی‌زبان، و آلمانی‌زبان را خواندیم و امتحان دادیم. ولی وقتی که من شعر می‌خواندم و مقایسه می‌کردم هیچ ادبیاتی به پای ادبیات فارسی نمی‌رسد. ما خوشبخت‌ترین ملت هستیم از این جهت که با وجود گزندهای فراوانی که در طول تاریخ بر سر ما آمد، اما این میراث مکتوب ما را حفظ کرد. خیلی از اقوام دیگر زبان‌شان را از دست دادند و دیگر شدند و اگر ما دیگر نشدیم و ماندیم از برکت همین میراث مکتوب است و به همین جهت از آقای اکبر ایرانی سپاسگزارم که برای نشر و گسترش این میراث مکتوب برای فردای ایران فعالیت می‌کنند.
وی سپس در بیانی اشاره‌وار از پیوستگی خط و زبان سخن گفت و اظهار کرد: هیچ زبانی نمی‌تواند رشد کند مگر این که در قالب یک خطی که زبان با آن تشکل یابد.
اسعدی نیز در بخشی از این نشست به برخی فعالیت های علمی و فرهنگی مشترک ایران و تاجیکستان در دهه های گذشته اشاره کرد.
شادی محمد لطفی‌زاده، از اعضای هیئت فرهنگی تاجیکستان نیز در سخنانی گفت: از باب همزبانی صحبت‌های زیادی شد و ما در جمع عزیزانی هستیم که کارشان پژوهش است. حضرت مولانا در مثنوی می‌گویند که «همزبانی خویشی و پیوندی است / مرد با بیگانگان چون بندی است / ای بسا هندو و ترک همزبان / ای بسا دو ترک چون بیگانان / پس زبان محرمی خود دیگر است / همدلی از همزبانی خوش‌تر است / غیر نطق و غیر ایما و سجل / صدهزاران ترجمان خیزد ز دل». واقعا همزبانی برای تقریب مردم و این نشست و برخاست‌ها کافی نیست و همدلی از همزبانی مهمتر است.
وی با اشاره به حضور سفیر جمهوری ترکیه در جلسه و ترجمه ایشان از اشعار مولانا به زبان ترکی، گفت: ایشان خدمت خیلی بزرگی برای نشر و گسترش فرهنگ می‌کنند و همین طور که آقای دکتر ایرانی فرمودند هر کسی اندیشه کسی را می‌فهمد و می‌پذیرد وارث واقعی آن فرهنگ اوست. این واقعا سخن درست و بجایی است.
وی همچنین ضمن اشاره به این که کتابی را که دو سال پیش در تاجیکستان به چاپ رسیده در کتابخانه میراث مکتوب دیده است، اظهار کرد: بر این اساس برای من این اطمینان حاصل شد که این مؤسسه فعال است و برای آشنایی پژوهشگران دو کشور خدمت‌های ارزنده‌ای می‌کند و ما می‌توانیم به همت استادان بزرگی چون شمایان این ادبیات غنی و این فرهنگ بی نظیر را برای آیندگان به میراث بگذاریم و زبان خود را و فرهنگ خود را زنده بداریم.
در بخش بعدی سیدعلی موسوی گرمارودی سروده خود در وصف شهر دوشنبه پایتخت کشور تاجیکستان خواند.
در ادامه دکتر علی‌اشرف مجتهدشبستری در سخنانی بر ضرورت شناخت بیشتر اهالی فرهنگ و ملل ایران و تاجیکستان از یکدیگر و همکاری و ارتباطات بیشتر تأکید کرد.
وی در ابتدا گفت: واقعیت است که امروز روز عجیبی است برای من. امروز گروه فرهنگی تاجیکستان با استاد شفیعی کدکنی دیدار داشتند و عشقی که ایشان نسبت به دوستان نشان دادند واقعا ما را به یک عالم دیگری برد. ایشان با سن بالایی که داشتند از دیدار دوستان احساس جوانی می کردند. فکر می کنم امروز در خاطره خواهران و برادران تاجیکستانی خواهد ماند.
وی در ادامه در وصف مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب سخن گفت و اظهار کرد: اینجا ۳۰ سال پیش بنایی گذاشته شد که خدماتش شاید سال های سال بعد مشخص بشود. واقعیت این است که بسیار بسیار این خدمتها برای فارسی زبانان ارزشمند است و احیای نسخی که شاید خیلی باورشان نمی‌آمد اینها چطوری به دست آمده است، جای تقدیر دارد. به هر حال این مؤسسه از امیدهای همه فارسی زبانان است و به گردانندگان آن تبریک می گوییم و امروز هم که دوستان تاجیکی آشنا شدند مطمئنم بعد از برگشتن چیزهای زیادی دربارۀ آن خواهند نوشت.
وی با بیان این که من از این فرصت می خواهم استفاده کنم و شناخت کمتری را که ما نسبت به تاجیک ها داریم مجددا به خودمان تذکر بدهم، اظهار کرد: قبول کنیم که عاشقی بین ما و تاجیک ها هست ولی معرفتی که باید باشد متأسفانه کم است. معرفت به این معنا که سال‌ها دوران کمونیستی بوده و قبل از آن هم فاصله ای افتاده بوده و آشنایی ما نسبت به تغییرات کم است. پیشنهادم این بود که خط سیریلیک را پژوهشگران ایرانی بخوانند و بدانند و آشنا شوند برای این که این فاصله را پر کنیم. ما باید که برای شناخت همدیگر مطالب ۷۰ سال و شاید هم ۱۵۰ سال گذشته را حتما سعی کنیم بخوانیم تا بهتر آشنا شویم. تحولاتی که صورت گرفته چه در ایران و چه در تاجیکستان. این آمد و رفت ها خیلی خیلی مؤثر است.
وی ادامه داد: بعد از برگشتن دوستان به تاجیکستان آن حال و هوایی که دارند مطمئنا ادامه خواهد داشت. در حقیقت رفت و آمدها خیلی مؤثر است برای این که بتوانیم خیلی از این مسائل را در نشست های علمی پیش ببریم. در دوران آقای شعردوست در زمینه فرهنگ کارهای خیلی زیادی انجام شد. ما باید سعی کنیم بیشتر آشنایی پیدا کنیم و از هر فرصتی که پیش می آید این کار را انجام بدهیم.
وی با بیان این که ما از صد در صد ظرفیت ۱۰ در صد با هم همکاری داریم، اظهار کرد: در حال حاضر یک دهم ظرفیتی که وجود دارد، فعال است. در همه زمینه ها به خصوص مسئله فرهنگ. فرهنگ بستر کارهای دیپلماتیک است. هر چقدر ما کار فرهنگی و کار مردمی مان بیشتر بشود کارهای دیگرمان هم هماهنگ می شود. در زمانی که روابط داشت قطع می شد انجمن ها بود که توانست از قطع روابط جلوگیری کند؛ چون ارتباطات مردمی و بین اساتید دو طرف که وجود داشت خوشبختانه جوری تنگاتنگ بود که نگذاشت این نوسان ها به قطع روابط بیانجامد.
وی حضور دکتر زاهدی در تهران را یک نعمت در شرایط فعلی توصیف کرد و گفت: ایشان اهل فضل و ادب است. واقعا رابطه نگه داشتن بین دو کشور خیلی سخت است. سفیر خیلی نقش دارد. اساتید هم خیلی مؤثرند و ارتباطاتی که می توانند اساتید با این مؤسسه داشته باشند می تواند در روابط دو کشور اثرگذار شود. پیشنهادم این است که حتما آقای دکتر ایرانی سفر داشته باشند و ببینند که زمینه های همکاری چقدر زیاد است. می توانیم با توجه به رابطه های سیاسی که بهتر شده است خیلی کارها انجام بدهیم. انجمن دوستی ایران و تاجیکستان هم در خدمت دوستان خواهد بود.
در ادامه دکتر ایرانی نیز برای انتشار آثار مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در تاجیکستان با دو خط فارسی و سیریلیک، با همکاری مؤسسات این کشور، اعلام آمادگی کرد.
در ادامه تابلویی به خط کاوه تیموری به دکتر نظام الدین زاهدی تقدیم شد.
پایان بخش این جلسه نوازندگی و آوازخوانی بابک ابراهیم‌خانی بود.