میراث مکتوب- ایران‌شناسان ایران را با ویژگی‌های تداوم و استواری و ماندگاری و دیرپایی شناخته و با شگفتی آن را توضیح داده‌اند و جهانگردان ما را مردمی تاریخی و تاریخ‌نگر و تاریخ‌دوست دانسته‌اند. اما انگار در سده‌های اخیر این ویژگی‌ها کمرنگ شده است. خانه‌های قدیمی را کلنگی دانسته و خراب کردیم، حیاط‌نشینی را با آپارتمان‌نشینی تعویض کردیم و شیک و امروزی شدیم. خیابان‌ها و کوچه‌های باسابقه و پرخاطره را تخریب و پهن کردیم، وسایل قدیمی و میراث خانوادگی را آت‌و‌آشغال نامیده و نو کردیم، بازارهای سرپوشیده و ساباط‌ها را با پاساژ و مال عوض کردیم و قهوه‌خانه را با کافی‌شاپ. پیشۀ پدری و اجدادی را از مد افتاده خوانده و ادامه ندادیم و بسیاری از پیشه‌ها و فنون سنتی فراموش شدند.
باری، ما از میراثمان و هویت تاریخی‌مان دور شدیم و این گسست و فراموشی از شاخصه‌های افول یک تمدن است. از دوره قاجار هزاران انجمن و روزنامه و نشریه و حزب و مجمع و نهاد داشته‌ایم که هیچ‌یک تا امروز نماندند و نپاییدند. کمتر خانه‌ای داریم که در ادامۀ چند نسل هنوز در آن زندگی جریان داشته باشد. کمتر تولیدی و فروشگاهی داریم که بیش از سه چهار نسل در آن باشند. در حالی‌که در اروپا این تداوم چشمگیر است، در معماری یا در برندهای تجاری و بنگاه‌های فرهنگی یا ورزشی. مشکل دیگر ما کار گروهی است و مدیریت پایدار آن. بسیار می‌شنویم فلان مجلۀ باسابقه پس از مرگ سردبیر تعطیل شد چون جانشینان با هم کنار نیامدند یا فلان فروشگاه قدیمی بسته شد چون با مرگ پدر، پسران با هم نساختند.
باری، در این آشفته‌بازار اما تداوم و ایستادگی و مدیریت کار گروهی در مؤسسه‌ای چون میراث مکتوب خجسته رخدادی است مثال‌زدنی. بنیادی پرکار که سی‌ساله شده و بنگاهی فرهنگی که هم در کیفیت هم در کمیت سرآمد است و هم در مدیریت، با چاپ نزدیک ۵۰۰ جلد کتاب مرجع و بنیادی و سه مجلۀ علمی و ادبی و برگزاری صدها نشست بزرگداشت و نقد کتاب. بنگاهی که فقط بچاپ و بفروش نیست و ویراستار و نسخه‌شناس و کتابشناس و خط‌شناس پرورش می‌دهد و در مرکز توجه نخبگان فرهنگی است. بنیادی که یک‌تنه بار چندین مؤسسه دولتی دانشگاهی را بر دوش دارد و چراغیست افروخته و نهادیست بالیده خارج از نهاد دانشگاه. به امید روزی که فرزندان ایران‌زمین جشن سیصدمین سال میراث مکتوب را بگیرند و نمادی شود از تداوم و کار گروهی.
ایدون باد! و خجسته باد بر گروه یک‌دل میراث مکتوب و مدیر شایسته‌اش دکتر اکبر ایرانی.
زاگرس زند
عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)