میراث مکتوب- کتاب «زیباییشناسی نگارگری قدیم ایران در آرای صاحب‌نظران معاصر» اثر هادی بابایی فلاح، از سوی انتشارات سوره مهر در ۲۰۰ صفحه چاپ و منتشر شده است.
در این کتاب مؤلفه‌های شاخص مطرح در حوزۀ زیباییشناسی نگارگری طبقه‌بندی شده و دربارۀ هر کدام از آنها بحث شده است. دلیل انتخاب نگاره‌های این بازۀ سیصدساله اذعان بسیاری از صاحب‌نظران به ممتازی ویژگی‌های آثار این دوره از تاریخ نگارگری ایران است.
آنچه امروزه با نام نگارگری شناخته می‌شود، هنر تجسمی رایج در سده‌های هشتم تا یازدهم هجری قمری است که عموماً در میان صفحات نسخه‌های خطی نفیس هویدا گشته و نقش تصویرسازی کتاب‌ها را بر عهده داشته است. نگارگری ایرانی ارتباطی قوی با متون ادبی، به‌ویژه آثار شعرای بزرگ فارسی‌زبان داشته و از مؤلفه‌های بصری خاص و منحصربه‌فردی تبعیت کرده است. اصولی که سبب شده تا در حیطۀ جغرافیایی بسیار گسترده‌ای از آسیای مرکزی تا آناتولی و بین‌النهرین، پیوندهای هنری مشترکی میان آثار وجود داشته باشد.
نگارگری ایرانی در اواخر حکومت شاه طهماسب اول صفوی، راه جدایی از متون ادبی و نسخ خطی را پیش گرفت و به‌مرور وارد مسیر هنری دیگری شد. در بازۀ حدوداً سیصدساله، بین سده‌های هشتم تا یازدهم هجری، نگارگری واجد دو بعد فرمی و محتوایی بود که به‌روشنی ابعاد فرمی آن از محتوای متون ادبی به‌تصویردرآمده تبعیت می‌کرد.
نقاشی‌های سدۀ هشتم تا یازدهم هجری را که مهم‌ترین نمونه‌های آن بر روی کاغذ ترسیم شده و درون نسخه‌های خطی قرار گرفته است، با نام نگارگری قدیم ایران معرفی شده است؛ هنری درهم‌تنیده با ادبیات، به‌ویژه شعر فارسی که با آنچه نگارگری معاصر نامیده می‌شود، تفاوت‌های اساسی دارد. شاهکارهای خلق‌شده در این بازۀ تاریخی شهرتی جهانی داشته و شناسنامۀ هنرهای تجسمی ایران به شمار می‌آید.
طبق نگاهی زیبایی‌شناختی، در طول تاریخ همۀ مردم در همۀ نقاط جهان به موضوع زیبایی حساس بوده‌اند؛ اما با این وجود زیبایی برای هر قوم و در هر جغرافیای مشخصی، معنای مخصوص به خود را دارد. این دشواری دربارۀ زیباییشناسی هنر نگارگری نیز صادق است. در آرای برخی از صاحب‌نظران، به دلیل تنوع مضامین و سبک‌های متنوع، تلاش برای تدوین نوعی زیباییشناسی واحد که تعمیم‌پذیر به کل تاریخ نقاشی ایران باشد، کاری دشوار و حتی غیرمنطقی به شمار می‌آید. با وجود این به دلیل نیاز مبرم به درک حداکثری مؤلفه‌های زیبایی در این هنر، بدون اتکا به نظرات یک یا دو فرد مشخص، بلکه با اتکا به فصول مشترک آرای صاحب‌نظران، رسیدن به درکی حداقلی دربارۀ مؤلفه‌های زیبا، از زاویۀ نگاه جامعۀ آماری نخبه ممکن خواهد شد.
در این کتاب مؤلفه‌های شاخص مطرح در حوزۀ زیباییشناسی نگارگری طبقه‌بندی شده و دربارۀ هر کدام از آنها بحث شده است. دلیل انتخاب نگاره‌های این بازۀ سیصدساله اذعان بسیاری از صاحب‌نظران به ممتازی ویژگی‌های آثار این دوره از تاریخ نگارگری ایران است. بازه‌ای که تقریباً بیشتر آثار شاخص آن، الگوهای بصری و محتوایی نسبتاً مشترکی را مبنای کار قرار داده بودند. تعلق مثال‌های شاخص صاحب‌نظران نگارگری به آثار این دوره‌ها و فراوانی بحث دربارۀ مکاتب این سه سده از تاریخ هنر ایران نیز از دلایل دیگر انتخاب این بازۀ سیصدساله بوده است.
این کتاب بر روی اظهارات زیبایی‌شناختی معاصر تمرکز کرده است؛ به طور دقیق آرای ثبت‌شده در سدۀ بیستم و همچنین دهۀ اول از سدۀ بیست‌ویکم میلادی. از نظر جغرافیایی برای انتخاب صاحب‌نظران هیچ محدودیتی اعمال نشده و به اظهارات صاحب‌نظرانی از آسیا، اروپا، آفریقا (کشور مصر) و آمریکا استناد شده است. این کتاب آرای صاحب‌نظران را دربارۀ نگارگری سده‌های هشتم، نهم و دهم هجری قمری در محدودۀ جغرافیایی و فرهنگی ایران بزرگ، از آسیای مرکزی تا بین‌النهرین را بررسی کرده است.
فهرست مطالب کتاب:
مقدمه: زیباییشناسی نگارگری؛ نیازها و بضاعت‌ها
فصل اول: تعاریف و مفاهیم
فصل دوم: مؤلفه‌های زیبایی‌شناختی
فصل سوم: بازیابی مؤلفه‌ها در تعدادی از آثار
سخن پایانی
کتاب‌نامه
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، کلیک کنید.