میراث مکتوب- شمس الأصوات، کتابی است در حوزه موسیقی که مهرداد فلاح زاده و محمود حسن آبادی از اساتید گروه ایران شناسی دانشگاه اوپسالا به تصحیح و ترجمه آن همت کرده اند. کتاب شش باب دارد. اولین باب آن به کیفیت تفاصیل سر که در اصطلاح هندی آن را سرادهیای گویند تعلق دارد. این باب چهارده فصل دارد که برخی از آنها بدین شرح است: در حقیقت ناد یعنی آواز که چگونه است؛ در طریق ضرب تان؛ در شرح دلایل حکما در تعیین هفت نغمه یعنی هفت سر اصلی؛ در ذکر اسامی بادی سر و غیره؛ در صعود و هبوط سر. دومین باب کتاب، در باره ذکر راگ ها که در اصطلاح هند آن را راگ ادهیای می گویند، است. دو فصل این باب بدین قرارند: در تفریق صفات گویندگی که در اصطلاح هند آن را ناچ انگ گاین گویند، و در تفصیل راگ ها و ذکر اسم هر یک و احوال آن. در شرح الاپ یعنی برداشتن و گردانیدن سر در راگ و ذکر ارکان آن که آن را پرکیرنک ادهیای گویند، عنوان باب سوم است. این باب دارای هفت فصل است که برخی از این عناوین در آن به چشم می خورد: در بیان اسامی حروف که در آن الاپ می کنند و معنی هر حرف؛ در بیان اسامی گمگ ها یعنی سر را جنبش دادن؛ در تفریق و تعداد گوینده ها؛ در تعداد و تفصیل حسن گوینده که در اصطلاح هند آن را بهوکن گاین گویند؛ در تفصیل قبح گوینده.
چهارمین باب در شرح و تفصیل اقسام گیت که در اصطلاح هند آن را پربندها ادهیای گویند و احوال آن نگاشته شده است. باب پنجم نیز به شرح قوانین دستک زدن که آن را تال ادهیای گویند، پرداخته است. کلیات ساز و احوال آن که آن را بادادهیای گویند، آخرین باب این اثر را به خود اختصاص داده است.
گفتنی است رس برس پسر خوشحال‌خان در عهد عالمگیر، کتاب سنکیت هندی را بعد از فوت پدرش به اصرار بعضی از دوستان به خصوص شیخ عزیزالله که در فن موسیقی شاگرد او بود، به فارسی ترجمه کرد و نامش را شمس الاصوات گذاشته است.
آنچه در زیر می خوانید، بخشی از فصل هشتم باب نخست است:
«چون هر یک سر اصلی دو طرف دارد، یکی جانب صعود و دیگر جانب هبوط، پس از این جهت، هر یک سر را سه مقام خواهد شد: یکی اعلیف دوم اوسط، سیوم ادنی. لهذا از هر سر، هفت طریق سر دیگر پیدا شده که هم در گلو ظاهر می شود و هم به غیر این هفت طریق، راگ پیدا نمی شود».
شمس الأصوات (ترجمۀ فارسی سنگیت‌رتناکر)؛ ترجمه و تالیف: رس برس پسر خوشحال‌خان کلاونت؛ تصحیح انتقادی، ترجمه انگلیسی و مقدمه: مهرداد فلاح زاده، محمود حسن آبادی؛ دانشگاه اوپسالا؛ در قطع وزیری؛ با ۱۵۰+۱۰۴ صفحه منتشر شده است.
چهارمین باب در شرح و تفصیل اقسام گیت که در اصطلاح هند آن را پربندها ادهیای گویند و احوال آن نگاشته شده است. باب پنجم نیز به شرح قوانین دستک زدن که آن را تال ادهیای گویند، پرداخته است. کلیات ساز و احوال آن که آن را بادادهیای گویند، آخرین باب این اثر را به خود اختصاص داده است.
گفتنی است رس برس پسر خوشحال‌خان در عهد عالمگیر، کتاب سنکیت هندی را بعد از فوت پدرش به اصرار بعضی از دوستان به خصوص شیخ عزیزالله که در فن موسیقی شاگرد او بود، به فارسی ترجمه کرد و نامش را شمس الاصوات گذاشته است.
آنچه در زیر می خوانید، بخشی از فصل هشتم باب نخست است:
«چون هر یک سر اصلی دو طرف دارد، یکی جانب صعود و دیگر جانب هبوط، پس از این جهت، هر یک سر را سه مقام خواهد شد: یکی اعلیف دوم اوسط، سیوم ادنی. لهذا از هر سر، هفت طریق سر دیگر پیدا شده که هم در گلو ظاهر می شود و هم به غیر این هفت طریق، راگ پیدا نمی شود».
شمس الأصوات (ترجمۀ فارسی سنگیت‌رتناکر)؛ ترجمه و تالیف: رس برس پسر خوشحال‌خان کلاونت؛ تصحیح انتقادی، ترجمه انگلیسی و مقدمه: مهرداد فلاح زاده، محمود حسن آبادی؛ دانشگاه اوپسالا؛ در قطع وزیری؛ با ۱۵۰+۱۰۴ صفحه منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات