اسکندرنامه (خمسه نظامی، گنج پنجم) آخرین و بزرگ‌ترین بخش پنج گنج سروده نظامی گنجوی است که یکی از زیباترین و ماندگارترین منظومه‌های حماسی و روایی ادبیات پارسی به شمار می‌رود. نظامی اسکندرنامه را در سال‌های پایانی عمرش سروده و در آن به زندگی و اعمال اسکندر، نگاهی متفاوت و ویژه داشته است.
در میان فاتحینی که در طول تاریخ به ایران حمله کرده و توانسته‌اند بر حکومت ایران پیروز شوند، اسکندر مقدونی جایگاه ویژه‌ای دارد. اسکندر منبع الهام بسیاری از ادیبان ایرانی قرار گرفته است و برخی او را فرمانروایی جهانگشا، برخی دیگر او را یک فیلسوف و حکیم صاحب تدبیر و برخی دیگر او را همچون یک پیامبر توصیف کرده‌اند. با اینکه اسکندر تنها یک شخصیت تاریخی بود، مبالغه‌هایی که درباره وی صورت گرفت، او را تبدیل به شخصیتی نیمه‌افسانه‌ای کردند و به داستان زندگی او شاخ‌و‌برگ‌های زیادی داده شد. از مشهور‌ترین آثار منظوم درباره‌ی اسکندر، سروده حماسی و سترگ نظامی گنجوی، اسکندرنامه است که بزرگ‌ترین قسمت خمسه نظامی یا پنج گنج او به‌شمار می‌آید.
مثنوی اسکندرنامه نظامی‌گنجوی شامل دو بخش شرفنامه و اقبال‌نامه است. این اثر شامل حدود ۱۰ هزار و ۵۰۰ بیت، در حدود سال ۵۹۹ ه.ق سروده شده است. نظامی در سرودن این مثنوی از منابع مختلفی که درباره اسکندر مطالب داشته‌اند، استفاده کرده است.
اقبال‌نامه یا خردنامه، ششمین نامه نظامی گنجوی (۵۳ ـ ۶۱۴ ق) است. نظامی اقبال‌نامه را به نام «عزالدین مسعود بن ارسلان» سلجوقی منظوم کرده و اشعار این دفتر با نیایش پروردگار و نعت پیامبر اسلام آغاز می‌شود و سپس با افسانه‌هایی چون افسانه ارشمیدس با کنیزک چینی، افسانه ماریه قبطیه، افسانه خراسانی و فریب دادن خلیفه ادامه می‌یابد.
از دیگر داستان‌ها و حکایات کتاب می‌توان به ذوالقرنین دانستن اسکندر، داستان او با شبان دانا و احوالش با سقراط یا گفت‌وگوی حکیم هند با وی و هفت حکیم دیگر اشاره کرد.
بخش دیگر اشعار به ذکر گفتارهایی از اشخاص مختلف چون ارسطو، والیس، سقراط، بلیناس، هرمس، اسکندر، افلاطون و دیگران درباره آفرینش اختصاص دارد. ادعای پیامبری اسکندر و ادامه جهانگردی او تا مناطقی چون هند، ده سرپرستان در عرض جنوب و سرزمین یاجوج و همچنین وصیت‌نامه اسکندر از دیگر مطالب کتاب محسوب می‌شود. در انتها نیز اشعاری در ستایش ملک عزالدین مسعود بن ارسلان آمده است.
انتشارات نیستان کتاب صوتی «اسکندرنامه» را به مدت۳۶ ساعت و ۲۴ دقیقه به قیمت ۴۵ هزار تومان منتشر کرده است.
منبع: ایبنا