میراث مکتوب – شاهنامۀ شاه طهماسبی از سوی فرهنگستان هنر و با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران منتشر شد.
شاهنامۀ شاه طهماسبی حاوی تصاویر ۱۱۶ نگاره، جلد، آستر بدرقه، سرلوح و دیگر تذهیبهای موجود در موزه هنرهای معاصر، به همراه ۳۳ نگاره از موزه متروپولیتن، ۱۰ نگاره از مجموعه خلیلی در لندن، ۹ نگاره از بنیاد آقاخان، ۳ نگاره از موزه هنرهای اسلامی قطر، ۱۳ تصویر متن شاهنامه (نمونه خط و جدولبندی) و یک نگاره از موزه رضا عباسی تهران است که هر کدام از این نگارهها، شرحی به دو زبان فارسی و لاتین دارد.
شاهنامۀ شاه طهماسبی، نفیس ترین شاهنامۀ عصر صفوی با ٢۵٨ مجلس نقاشی از افسانهها، اساطیر و داستانهای شاهنامه بهشمار میرود که با منظومه حماسی در یکهزار و ٢٠٠ صفحه به خط نستعلیق درآمده است. تاریخ آغاز شاهنامه طهماسبی به دوره سلطنت شاه اسماعیل صفوی، احتمالا به سال ٩٢٨ هـ.ق – یعنی دو سال قبل از فوت شاه اسماعیل صفوی (٩٣٠ هـ.ق) – باز میگردد. این شاهنامه پس از تکمیل، در حدود چهل سال در دربار صفوی باقی ماند. در سال ٩٨٣ هـ.ق که سلطان سلیم دوم در دربار عثمانی زمام امور را به دست گرفت به منظور تحکیم روابط و به منظور تبریک ِ به تخت نشستن سلطان سلیم دوم، هیأتی به دربار عثمانی اعزام داشت. به گفته «بوداغ قزوینی» در «جواهر الاخبار» این هیأت به سرپرستی شاهقلی، حاکم ایروان، مرکب از ٣٢٠ نفر از مقامات دربار و ۴٠ نفر بازرگان بوده است که هدایایی با تعداد اغراقآمیز ١٩ هزار شتر با خود حمل میکردند.
این اثر نفیس تا اوایل قرن نوزدهم در دربار عثمانی باقی ماند و دیگر خبری از آن به دست نیامد تا این که در سال ١٩٠٣ م در نمایشگاه آثار هنر اسلامی در موزه هنرهای تزیینی پاریس به نمایش گذاشته شد. صاحب آن در این زمان «بارون دو روچیلد» است. سال ١٩۵٩ میلادی آرتور هوتن، بازمانده کارخانههای بلورسازی کورنینگ آنرا از نوه بارون روچیلد خرید و شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به «شاهنامه هوتن» تغییر نام داد.
او سال ١٩٧٠ برای رهایی از بدهی مالیاتی، ٧٨ صفحه از این شاهنامه را به موزه «متروپولیتن» هدیه داد. اواسط دهه ١٩٧٠، نامهای به دولت ایران نوشت و پیشنهاد کرد تا باقی نسخ را به قیمت ٢٠ میلیون دلار به ایران بفروشد. اما گویا دولت ایران که در آن زمان دچار کمبود منابع ارزی بود، موفق به خرید بقیه نسخهها نشد.
پس از آن هفت مجلس از نقاشیهای شاهنامه در حراج کریستی لندن به قیمت ٣/١ میلیون دلار حراج مو فروخته شد. چند سال بعد، ۴١ نقاشی به گالری «اگینو» در لندن فروخته شد و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه تازه تاسیس رضا عباسی خریداری شد.
سالها بعد هوتن برگهای باقی مانده از شاهنامۀ طهماسبی را بهطور امانی به بانک لویدز لندن سپرد و از کریستی خواست تا آنها را هم حراج کند. کریستی هم در طی دو سال ١۴ برگ از اوراق شاهنامه را به فروش رساند. همزمان با درگذشت هوتن، از ٢۵٨ مجلس نقاشی های آن نسخه، ١١٨ مجلس باقیمانده است.
سال ١٣٧٢ دولت ایران با پیشنهاد فرزند هوتن که بنا به وصیت پدر مامور فروش شاهنامه شاه طهماسبی شده است، موافقت میکند و با تلاش زنده یاد دکتر حسن حبیبی برای بازپسگیری باقیمانده این شاهنامه، با تابلوی زن شماره سه دکونینگ معاوضه میکند و بالاخره این تعداد نسخ به موطن اصلی باز میگردد.
کتاب شاهنامۀ شاه طهماسبی در قطع سلطانی و با صحافی نفیس و قاب در ۴۲۰ صفحه توسط انتشارات فرهنگستان هنر به چاپ رسیده است. این کتاب با مقدمه علی معلم دامغانی، استاد محمود فرشچیان و علی جنتی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی تدوین شده است.
خوشنویسی بسمالله و مقدمههای این کتاب را نیز استاد غلامحسین امیرخانی بر عهده داشته است. بازسازی جلد آن نیز، توسط مهدی مقیسه به انجام رسیده است.
این کتاب همزمان با نمایشگاه بینالمللی کتاب تهران رونمایی میشود.