میراث مکتوب – «کتاب ماه علوم و فنون» ماهنامه‌ای است که با هدف اطلاع‌رسانی در زمینۀ کتاب و مسائل نشر و کمک به ارتباط خلاق بین پدیدآورندگان، ناشران، کتاب داران و سایر فعالان عرصه نشر و فرهنگ کشور از سوی مؤسسۀ خانه کتاب منتشر می‌شود.
«رسالۀ فی مساحه الاشکال المسطحه و المجسمه از تألیفات ثابت بن قره» عنوان نگاشته ای است که به قلم محمدمهدی کاوه یزدی در بخش نقد و بررسی کتاب به چاپ رسیده است. در بخشی از آن چنین می‌خوانیم:
ابوالحسن ثابت بن قره (۲۲۱-۲۸۸ هـ.ق) مترجم، فیلسوف، ریاضیدان، منجم و طبیب مشهور دورۀ اسلامی است. وی در حران (شهری در جنوب شرقی ترکیه کنونی) به دنیا آمد. دوران کودکی و نوجوانی اش را در همانجا سپری نمود و شغلش صرافی بود. وی سپس برای آموختن علم به بغداد رفت و در آنجا فلسفه و ریاضیات آموخت و به وطنش بازگشت و چون صاحب عقاید فلسفی جدیدی شده بود، هم کیشان صائبی مذهبش به مخالفت با او برخاستند و او ناچار به ترک حران شد و به کفر توثا هجرت نمود. محمدبن موسی بن شاکر در راه بازگشت از سفری که به سرزمین های روم رفته بود با ثابت آشنا شد و به لحاظ آن که ثابت بر زبان های یونانی و سریانی و عربی تسلط داشت او را به همراه خود به بغداد آورد. ثابت تا آخر عمر خود، ۲۶ صفر سال ۲۸۸ هـ.ق، در بغداد زیست. فرزند و نوۀ وی نیز از دانشوران تمدن اسلامی هستند. وی دارای رساله ها و کتاب های زیادی در موضوعات مختلف علمی است که یکی از آنها رسالۀ فی مساحه الاشکال المسطحه و المجسمه است.
موضوع این رساله نسبتاً کوتاه چگونگی محاسبه مساحت و حجم اشکال هندسی است.
این رساله مشتمل بر یک مقدمه و سه باب است. مقدمه به معرفی انواع اشکال هندسی اختصاص دارد. در بخش اول به چگونگی محاسبه مثلث، مربع، مستطیل، و انواع دیگر چند ضلعی ها پرداخته شده است.
در بخش دوم روش محاسبه مساحت سطوح محیط بر اجسام فضایی نظیر استوانه، مخروط، هرم و کره بیان شده است. در بخش سوم حجم اجسام فضایی مورد بحث قرار گرفته است.
تنها نسخۀ خطی شناخته شده این رساله با شماره ۶/۴۸۳۲ در کتابخانه ایاصوفیا در شهر استانبول ترکیه موجود است. فیلم این رساله نیز در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران به شماره ۶/۴۳۷ ف وجود دارد. این نسخه در ضمن یک مجموعه شامل ۶۷ رساله در ۲۲۷ برگ است.
افزون بر مقاله ای که شمه ای از آن آمد، این عناوین نیز در بخش نقد و بررسی کتابِ شماره اخیر کتاب ماه علوم و فنون به چشم می خورد:
• تکامل موجودات زنده: ابوتراب یغمایی
• نیم نگاهی به درمان بیماری های کودکان با گیاهان دارویی: علی اوجبی
• فیزیک و سایکوفیزیک موسیقی: سیده ضحی حسینی نصر
• اختر فیزیک برای فیزیک دانان: حسن فتاحی
• محاسبات سرشکنی: نگار علی نقی
• هندسه تاکسی: فرزانه صالحی
• جبر خطی: فرزانه صالحی
• تولید و فرآورده های گیاهان دارویی: سمیه قاصدی
• مبانی شیمی آلی: معصومه علیزاده
• نقشه برداری مهندسی: فرهاد نیک سرشت
• بازتاب تاریخ کیمیا در دیباچه دو کتاب درسی شیمی: دکتر سید محمد حسین منظوالاجداد؛ مریم ثقفی
• انفجارها: صفورا یوسفی
• انرژی، محیط زیست، نوآوری، فناوری و یک نفر!: مصطفی ساکت؛ نیما کریمی
• مروری بر آثار زیست شناس نامدار استیون جی گولد (۱۹۴۱-۲۰۰۲ میلادی): محمدناصر مودودی
• گرانش کوانتومی: محمد رضا خوش بین خوش نظر
• تأسفات ورنر سالخورده: ترجمۀ مرضیه مقدس زاده
معرفی نشریه از زکیه بیات
«رسالۀ فی مساحه الاشکال المسطحه و المجسمه از تألیفات ثابت بن قره» عنوان نگاشته ای است که به قلم محمدمهدی کاوه یزدی در بخش نقد و بررسی کتاب به چاپ رسیده است. در بخشی از آن چنین می‌خوانیم:
ابوالحسن ثابت بن قره (۲۲۱-۲۸۸ هـ.ق) مترجم، فیلسوف، ریاضیدان، منجم و طبیب مشهور دورۀ اسلامی است. وی در حران (شهری در جنوب شرقی ترکیه کنونی) به دنیا آمد. دوران کودکی و نوجوانی اش را در همانجا سپری نمود و شغلش صرافی بود. وی سپس برای آموختن علم به بغداد رفت و در آنجا فلسفه و ریاضیات آموخت و به وطنش بازگشت و چون صاحب عقاید فلسفی جدیدی شده بود، هم کیشان صائبی مذهبش به مخالفت با او برخاستند و او ناچار به ترک حران شد و به کفر توثا هجرت نمود. محمدبن موسی بن شاکر در راه بازگشت از سفری که به سرزمین های روم رفته بود با ثابت آشنا شد و به لحاظ آن که ثابت بر زبان های یونانی و سریانی و عربی تسلط داشت او را به همراه خود به بغداد آورد. ثابت تا آخر عمر خود، ۲۶ صفر سال ۲۸۸ هـ.ق، در بغداد زیست. فرزند و نوۀ وی نیز از دانشوران تمدن اسلامی هستند. وی دارای رساله ها و کتاب های زیادی در موضوعات مختلف علمی است که یکی از آنها رسالۀ فی مساحه الاشکال المسطحه و المجسمه است.
موضوع این رساله نسبتاً کوتاه چگونگی محاسبه مساحت و حجم اشکال هندسی است.
این رساله مشتمل بر یک مقدمه و سه باب است. مقدمه به معرفی انواع اشکال هندسی اختصاص دارد. در بخش اول به چگونگی محاسبه مثلث، مربع، مستطیل، و انواع دیگر چند ضلعی ها پرداخته شده است.
در بخش دوم روش محاسبه مساحت سطوح محیط بر اجسام فضایی نظیر استوانه، مخروط، هرم و کره بیان شده است. در بخش سوم حجم اجسام فضایی مورد بحث قرار گرفته است.
تنها نسخۀ خطی شناخته شده این رساله با شماره ۶/۴۸۳۲ در کتابخانه ایاصوفیا در شهر استانبول ترکیه موجود است. فیلم این رساله نیز در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران به شماره ۶/۴۳۷ ف وجود دارد. این نسخه در ضمن یک مجموعه شامل ۶۷ رساله در ۲۲۷ برگ است.
افزون بر مقاله ای که شمه ای از آن آمد، این عناوین نیز در بخش نقد و بررسی کتابِ شماره اخیر کتاب ماه علوم و فنون به چشم می خورد:
• تکامل موجودات زنده: ابوتراب یغمایی
• نیم نگاهی به درمان بیماری های کودکان با گیاهان دارویی: علی اوجبی
• فیزیک و سایکوفیزیک موسیقی: سیده ضحی حسینی نصر
• اختر فیزیک برای فیزیک دانان: حسن فتاحی
• محاسبات سرشکنی: نگار علی نقی
• هندسه تاکسی: فرزانه صالحی
• جبر خطی: فرزانه صالحی
• تولید و فرآورده های گیاهان دارویی: سمیه قاصدی
• مبانی شیمی آلی: معصومه علیزاده
• نقشه برداری مهندسی: فرهاد نیک سرشت
• بازتاب تاریخ کیمیا در دیباچه دو کتاب درسی شیمی: دکتر سید محمد حسین منظوالاجداد؛ مریم ثقفی
• انفجارها: صفورا یوسفی
• انرژی، محیط زیست، نوآوری، فناوری و یک نفر!: مصطفی ساکت؛ نیما کریمی
• مروری بر آثار زیست شناس نامدار استیون جی گولد (۱۹۴۱-۲۰۰۲ میلادی): محمدناصر مودودی
• گرانش کوانتومی: محمد رضا خوش بین خوش نظر
• تأسفات ورنر سالخورده: ترجمۀ مرضیه مقدس زاده
معرفی نشریه از زکیه بیات