«عكاسي» يكي از شيوه‌هاي تزئين كاغذ و جزو فنوني است كه براي آرايش حاشيه نسخه‌ها و بيشتر در مرقعات به كار مي ‌رفت.

در گذشته، كاتبان پس از تراشيدن قلم يا هنگامي كه قصد داشتند براي نگارش از قلم جديدي استفاده كنند، ضخامت و كيفيت نگارشِ قلم را با نوشتن حرف يا عبارتي يا گذاشتن نقطه‌اي امتحان مي‌كردند.

پيش از اين در كتاب نسخه ‌شناخت بخش قابل توجّهي از مطالب را به شناسايي گونه‌هاي جلدهاي دوره اسلامي و سبك‌ شناسي آن‌ها اختصاص داديم. در آنجا به اصلي‌ ترين شيوه‌هاي رايج در سرزمين‌هاي حوزه فرهنگي ايران پرداختيم امّا به سبك‌ها و گونه‌هايي كه در بيرون از اين حوزه رايج بود نپرداختيم.

اگر بخواهيم در زمينه سبك‌ شناسي نگارگري دورۀ اسلامي به كار جدّي بپردازيم ناگزيريم تا ويژگي‌هاي آثار هر دوره را شناسايي كرده و با گردآوري مجموعه‌اي از اين ويژگي‌ها، بتوانيم وجه تمايز نگاره‌هاي هر دوره و مكتب را نسبت به ديگر موارد تعيين كنيم.

چنانکه می دانیم "جدول" عبارت است از خط‌هايي كه دورادور نوشته‌هاي يك نسخه ترسيم مي‌شد و هر خواننده‌اي كه با نسخه‌هاي خطّي سر و كار داشته نمونه‌هايي از آن را ديده است.

"افشان" يكي از زيباترين هنرهاي به كار رفته در نسخه‌پردازي مي‌باشد كه در تزئين نسخه‌ها و مرقّعات كاربرد داشته است. نامِ اين هنر برگرفته از شيوۀ ايجادِ آن است بدينگونه كه قطرات طلا يا نقرۀ محلول - و گاه رنگهاي ديگر- را به شيوه‌هايي خاص بر سطحِ كاغذ مي‌افشاندند. پس از اين كار اگر مادۀ افشان از طلا بود روي آن را مهره مي‌كشيدند تا جلاي زر بهتر نمايان شود.

در میان شیوه‌های شناخته شده آرایش پشت‌نسخه ، شیوه‌ای در سده هشتم و نهم هجری در شهر شیراز رواج داشته و نمونه‌های آن را در نسخه‌های آن دوره می‌بینیم. در این شیوه ، عبارت تقدیمیه یا عنوان کتاب را درون یک ترنج می‌نوشتند. این ترنج...