«وتوفی أبو منصور بن سعید الجامکی (؟) سنه خمس وعشرین وخمسمائه. علّق کتب الفقه عن الشیخ یوسف البلالی وقرأ الأصول علی الشیخ الرازی المتکلّم وقد ترک الفقه فی آخر عمره واشتغل بالکلام حتّی کان یسمّی أبو منصور المتکلّم وکان ورعاً جدّاً منصفاً متواضعاً”.
این شخص که به احتمال قوی همانند ابن الملاحمی بر مذهب کلامی ابو الحسین بصری بوده چنانکه از این ترجمه کوتاه بر می آید در اصل فقیه (بر مذهب حنفی) بود اما در اواخر عمر به کلام اشتغال ورزیده بود و به «ابو منصور المتکلّم» شهرت یافته بود. در اینجا به احتمال زیاد، مقصود از “الشیخ الرازی المتکلّم” ابو محمد اسماعیل بن علی الفرّزاذی الرازی، متکلم و محدث زیدی معتزلی و بهشمی مذهب ری است که می دانیم در اواخر سده پنجم و اوائل سده ششم قمری در ری فعال بوده و دو اثر ارزشمند در کلام از او باقی است. او چنانکه از نسخه جدید و کاملتر المعتمد ملاحمی که سال گذشته چاپ شد معلوم است برای ابن الملاحمی شناخته بوده و ابن الملاحمی با او در ارتباط بوده است. بعید نیست ابومنصور زمانی در ری نزد او کلام آموخته است؛ به ویژه اینکه می دانیم دیگر معاصر آن دو یعنی شمس الأئمه ابو الفرج محمد بن أحمد المکی، برادر بزرگتر خطیب خوارزمی که او نیز بنابر گزارش اندرسبانی(ص ۳۷۹) همراه ابن الملاحمی و ابو منصور در مجلس زمخشری تردد داشته است راوی احادیث ابو محمد اسماعیل بن علی الفرزاذی بوده است (به طور مثال، نک مناقب خطیب خوارزمی، ص ۷۵).
حسن انصاری
منبع: حلقه کاتبان