میراث مکتوب – نگارگری ایرانی دریچه‌ای به جهان ماورای طبیعی، عرفانی و حکمی اسلامی – ایرانی محسوب می‌شود. همواره حکما و علمای فن نگارگری بر این اعتقاد بوده‌اند که هنرمند نگارگر ایرانی دارای پشتوانه فکری و عرفانی بوده، به طوری که از پشت پرده رنگ‌ها و خطوط ظاهری نگاره‌های آن، روح عارفانه و پاک هنرمند ایرانی جلوه می‌کند.
یکی از مفاهیم حکمت‌آموز معنایی، قرآنی و اشعار شعرا و آثار نگارگری ایرانی- اسلامی، موضوع معراج عارفانه حضرت محمد (ص) میباشد که در اعصار مختلف در هنر نگارگری مورد توجه و علاقه هنرمندان قرار گرفته است.
از قرن ۸ ه. ق موضوعات و نمادهای مذهبی در آثار عرفا و شاعران و به ویژه نگارگران به وضوح دیده می‌شود که از جمله این مضامین مذهبی می‌توان به داستان معراج حضرت محمد (ص) اشاره کرد. هدف اصلی مقاله حاضر آن است که به راز و رمز حکمت هنر اسلامی و نگارگری اسلامی – ایرانی در قالب معراج نگارگری بپردازد و اعتقاد عرفانی و مذهبی زمینه ساز این ماجرای عظیم الهی را بازگو نماید و نقش موضوعات مذهبی چون معراج‌نگاری در نگارگری ایرانی و ابعاد معنایی آن را مورد مطالعه قرار دهد. از این رو نسخۀ خطی یوسف و زلیخا موجود در کتابخانۀ مرکزی تبریز (مکتب شیراز دوران تیموری) مورد بررسی قرار گرفته است. سئوالات تحقیق: نمادها و عناصر ظاهری و عرفانی معراج‌نگاری ایرانی کدامند؟ در نگارۀ معراج پیامبر نسخۀ خطی یوسف و زلیخا، کدام عناصر استفاده شده و ویژگی‌های تصویری این نگاره کدام موارد است؟ این نسخۀ خطی دارای هفت نگاره است که اولین نگاره شامل نگاره معراج پیامبر اکرم (ص)، از آثار ماندگار جامی عارف بزرگ ایرانی است. جامی در ابتدای کتاب هفت اورنگ به نعت و ستایش حضرت محمد (ص) و داستان معراج آن حضرت می‌پردازد. در این نسخه، داستان از منظر مفهومی و عناصر تشکیل‌دهنده نگاره، مورد بررسی قرار گرفته است. در این نگاره از عناصر موجود در معراج چون پیکر حضرت پیامبر، براق و چهار فرشته و همچنین مفهوم عرفانی رنگ داستان استفاده شده است.
آنچه در بالا مطالعه کردید بخشی از مقالۀ «نگاهی بر حکمت معنوی نگارگری ایرانی مطالعه موردی: نگاره معراج پیامبر (ص)» نوشته مهناز شایسته‌فر و مریم متفکر آزاد است که در شمارۀ ۱۸۳
«کتاب ماه هنر» به چاپ رسیده است.
برای مطالعه متن کامل این مقاله بر روی فایل پایین کلیک کنید.