میراث مکتوب – یکی از تألیفات کلامی شیعه که در قرن ششم هجری در مقابله و نقد کتابی علیه شیعه نوشته شده، کتاب مشهور به نقض است. این کتاب به غیر از محتوای کلامی و دینی خود، گنجینه ای از اطلاعات تاریخی، مذهبی، فرهنگی، اجتماعی و ادبی مردم ایران است.
با توجه به گستردگی و پراکندگی داده های کتاب، این نوشته، تنها به جستجوی گزارش ها و اطلاعاتی پرداخته که مؤلف در مورد مدارس و مراکز علمی- فرهنگی و نیز برخی عالمان شیعه آن دوره در شهرهای شیعه نشین ایران، به ویژه ناحیه مرکزی آن ارائه نموده است.
مطلب فوق الذکر، چکیدۀ مقاله «مدارس و محافل علمی و دینی و رجال شیعه در کتاب نقض» از مرتضی وفائی است که در صفحه ۱۵۷ جلد دوم مجموعه آثار کنگره بزرگداشت عبدالجلیل ازی قزوینی «مباحث تاریخی، جغرافیایی و ادبی» به چاپ رسیده است.
مقالۀ «شعرای شیعی یاد شده در کتاب نقض» را حسین پورشریف نگاشته است که در چکیده آن چنین می خوانیم:
موقعیت تاریخی عبدالجلیل قزوینی رازی (به خاطر نزدیکی زمانی اش به کسانی که مذهبشان را یاد کرده است) و منزلت اجتماعی وی (به عنوان عالم و متکلم شیعی برجسته روزگار خود) و اعتبار و کارکرد اثر وی (که کتابی در مناظره و جدل است و ناگزیر، بر مطالب تردیدآمیز و ضعیف و دوپهلو و محل اختلاف، تکیه نمی کند)، از کلام وی و کتاب وی، منبع تاریخی معتبری در شناخت مذهب بسیاری از عالمان و مصنفان و سیاستمداران و دیوانیان و … و از جمله شعرا ساخته است.
با دقت در آثار تراجم نگاران متأخر شیعه متوجه می شویم که به دلیل گسست تاریخی گزارش ها و آسان گیری مولفان در نسبت دادن مذهب به افراد بر اساس شواهد و قرائن ضعیف و اجمالی و محدود (و به تعبیر امروز: شیعه تراشی آنان)، چندان قابل اعتنا و استناد به نظر نمی رسند، در حالی که گزارش های عبدالجلیل، از جهت قرب تاریخی و معاصرت، کم نظیرند.
در این نوشتار سعی بر آن است تا با آوردن فهرستی از نام شعرای «شیعی» خوانده شده (یاد شده به تشیع) در کتاب نقض، به ترتیب دوره تاریخی، آشنایی گسترده عبدالجلیل با ادبیات فارسی و عربی روزگار خود و پیش از آن و مهارت وی در به کار گیری ادبیات و تاریخ ادبیات در مجادلات کلامی، نشان دهیم.
ابتدا شرح حال مختصری از شعرا و آثار آنها ارائه می گردد و در ادامه، نمونه شعری از آنها آورده می شودکه تا حدی، افکار و عقاید مذهبی آنها را نشان می دهد.
مجموعۀ مقالات کنگره بزرگداشت عبدالجلیل رازی قزوینی؛ قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با همکاری کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ چاپ اول: ۱۳۹۱؛ در ۶ مجلد منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات
با توجه به گستردگی و پراکندگی داده های کتاب، این نوشته، تنها به جستجوی گزارش ها و اطلاعاتی پرداخته که مؤلف در مورد مدارس و مراکز علمی- فرهنگی و نیز برخی عالمان شیعه آن دوره در شهرهای شیعه نشین ایران، به ویژه ناحیه مرکزی آن ارائه نموده است.
مطلب فوق الذکر، چکیدۀ مقاله «مدارس و محافل علمی و دینی و رجال شیعه در کتاب نقض» از مرتضی وفائی است که در صفحه ۱۵۷ جلد دوم مجموعه آثار کنگره بزرگداشت عبدالجلیل ازی قزوینی «مباحث تاریخی، جغرافیایی و ادبی» به چاپ رسیده است.
مقالۀ «شعرای شیعی یاد شده در کتاب نقض» را حسین پورشریف نگاشته است که در چکیده آن چنین می خوانیم:
موقعیت تاریخی عبدالجلیل قزوینی رازی (به خاطر نزدیکی زمانی اش به کسانی که مذهبشان را یاد کرده است) و منزلت اجتماعی وی (به عنوان عالم و متکلم شیعی برجسته روزگار خود) و اعتبار و کارکرد اثر وی (که کتابی در مناظره و جدل است و ناگزیر، بر مطالب تردیدآمیز و ضعیف و دوپهلو و محل اختلاف، تکیه نمی کند)، از کلام وی و کتاب وی، منبع تاریخی معتبری در شناخت مذهب بسیاری از عالمان و مصنفان و سیاستمداران و دیوانیان و … و از جمله شعرا ساخته است.
با دقت در آثار تراجم نگاران متأخر شیعه متوجه می شویم که به دلیل گسست تاریخی گزارش ها و آسان گیری مولفان در نسبت دادن مذهب به افراد بر اساس شواهد و قرائن ضعیف و اجمالی و محدود (و به تعبیر امروز: شیعه تراشی آنان)، چندان قابل اعتنا و استناد به نظر نمی رسند، در حالی که گزارش های عبدالجلیل، از جهت قرب تاریخی و معاصرت، کم نظیرند.
در این نوشتار سعی بر آن است تا با آوردن فهرستی از نام شعرای «شیعی» خوانده شده (یاد شده به تشیع) در کتاب نقض، به ترتیب دوره تاریخی، آشنایی گسترده عبدالجلیل با ادبیات فارسی و عربی روزگار خود و پیش از آن و مهارت وی در به کار گیری ادبیات و تاریخ ادبیات در مجادلات کلامی، نشان دهیم.
ابتدا شرح حال مختصری از شعرا و آثار آنها ارائه می گردد و در ادامه، نمونه شعری از آنها آورده می شودکه تا حدی، افکار و عقاید مذهبی آنها را نشان می دهد.
مجموعۀ مقالات کنگره بزرگداشت عبدالجلیل رازی قزوینی؛ قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث با همکاری کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ چاپ اول: ۱۳۹۱؛ در ۶ مجلد منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات