میراث مکتوب- کتاب «زبان عربی و هویت ایرانی» نوشته عیسی متقی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است.
در بخشی از مقدمه کتاب می‌خوانیم: «موضوع تأثیر و کارکرد رشته زبان و ادبیات عربی در تحکیم هویت فرهنگ اسلامی و ایرانی موضوعی بسیار مهم و اساسی است و نیازمند بحث و بررسی و پژوهش بنیادی است. زبان عربی از آغاز حضورش در ایران حضوری خاص و ویژه دارد. وقتی که ایرانی‌ها با شوروشوق و رغبت به آیین جدید روی آوردند، به زبان عربی به مثابه زبان دین جدید توجهی کم‌نظیر کردند و برای گسترش مرزهای دانش زبانی از هیچ تلاشی فرونگذاردند و بعد از مدتی که زبان عربی زبان علم آن روزگار شد، آثار علمی خود را به زبان عربی نگاشتند تا همه کسانی که دل در گروِ این دین آزادی‌بخش دارند از محتوای علمی این آثار بهره گیرند. توجه به زبان عربی سبب شد اوج تأثیر و تأثر زبانی را بین دو زبان فارسی و عربی شاهد باشیم.
زبان عربی بخشی از هویت ملی و دینی ایرانی‌هاست و در شناساندن فرهنگ ایران به جهانیان به مثابه قومی متفکر، عمیق، خوش ذوق، دانشمند و دانش دوست نقش بسزایی داشته است. ایرانی‌ها در جهانی‌کردن زبان عربی، که زبان اسلام و قرآن است، نقش و سهم بینظیری داشته‌اند؛ بنابراین ارج‌نهادن به این خدمات متقابل بین اسلام و ایران وظیفه همه دست اندرکاران، دانشمندان و دانشدوستان است. در درازای بیش از چهارده قرن حضور اسلام در ایران و نزدیک به دوازده قرن تعامل زبان فارسی با عربی در شکل‌دهی به فرهنگ ایران، بخش عظیمی از ادبیات فارسی متأثر از فرهنگ و اندیشه اسلامی و زبان و ادبیات آن شده است، به گونه‌ای که درک متون ادبی فارسی بدون مراجعه به امهات کتابهای نوشته‌شده به زبان عربی و حل مشکلات آن ناقص و در برخی موارد ناممکن خواهد بود.»
به گفته مولف کتاب، زبان قرآن و به تبعِ آن زبان عربی زبان نخست دنیای اسلام است. پس از ورود دین مبین اسلام به ایران و پذیرش این دین نجاتبخش از سوی مردم، تأثیر همه جانبه آن در تمام شئون فرهنگی و اجتماعی ایرانی‌ها آغازیدن گرفت. تأثیر این زبان در زبان فارسی در لایه واژگانی با دامنه گسترده و بعضاً نحوی با دامنه محدود باقی نماند، بلکه در لایه‌های دیگر زندگی معنوی ایرانی‌ها نیز نمودار گشت. بی‌تردید فهم بخش عظیمی از میراث به جامانده از این تأثیر و تأثر، که در ادبیات غنی فارسی به یادگار مانده، موقوف به دانستن ریشه‌های اصلی آن است که در قرآن کریم، احادیث نبوی و گفتار ائمه معصوم پراکنده است. بخش دیگری از اثرپذیری زبان و فرهنگ ایرانی‌ها در مواجه با میراث منظوم و منثور به زبان عربی است که یا ایرانی‌ها آن‌ها را نگاشته‌اند یا ایرانی‌ها در آثار خود از میراث عرب‌های مسلمان سود جسته‌اند.
متقی زاده یادآور می‌شود، در این تحقیق تلاش شده کارکردهای زبان عربی در شکل‌دهی هویت فرهنگی اسلامی‌ایرانی بررسی شود. از آنجا که در این حوزه تاکنون پژوهش مستقلی انجام نگرفته است، مؤلف امیدوار است این اثر پژوهشی زیرساخت‌های مقدماتی این مسئله مهم را فراهم کرده باشد.
کتاب «زبان عربی و هویت ایرانی» نوشته عیسی متقی زاده عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با شمارگان 300 نسخه در 293 صفحه به بهای 63 هزار تومان از سوی انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است.