میراث مکتوب- دکتر مصطفی ذاکری متولد سال 1314 در خمینی شهر اصفهان و دارای مدرک دکتری در رشته زبانهای قدیم و میانۀ ایرانی است. از سوابق اجرایی او می توان به تدریس در دانشگاه آزاد اسلامی كرج، دانشگاه شهید بهشتی، دانشكده علوم قضایی و… همكاری با مركز نشر دانشگاهی برای تهیه فرهنگ بزرگ فارسی اشاره کرد. از آثار او نیز می توان كتاب اتباع و مهملات در زبان فارسی (تهران، مركز نشر دانشگاهی، 1381) و نگارش مقالات متعدد انتقادی در نشریات آینه میراث، جهان كتاب، نشر دانش و… را نام برد.
دکتر ذاکری در گفت و گو با مرکز پژوهشی میراث مکتوب معتقد است یکی از بهترین وقف ها نیز کمک به نشر کتاب های علمی و مذهبی است و باید از چاپ کتاب هایی که علم واقعی را توسعه می دهد حمایت کرد.
فرهنگی که در گذشته بود و افرادی از چاپ کتاب حمایت می کردند و در واقع در بسیاری از موارد، کتاب ها بوسیله سرمایه مردم به چاپ رسیده، اما در دوره کنونی این موضوع فراموش شده است. حال به نظر شما برای احیای این فرهنگ باید چه کرد؟
خیلی ها این موضوع را به عنوان یک وقف می شناختند و کمک می کردند تا کتابی به هزینه آنها چاپ شود؛ مثلا کتاب انیس الاعلام به هزینه فردی به چاپ می رسید و کتاب ها را رایگان به مردم می دانند، اما در دوره کنونی این ها نیستند یا کم هستند برای مثال کتاب فرهنگ مفاهیم بنده را به خاطر هزینه کاغذ چاپ نمی کنند.
به عقیده جنابعالی این فرهنگسازی باید چگونه صورت بگیرد ؟
باید به مردم آموخت که این موضوع کمتر از ساختن مدرسه، مسجد و پل نیست و کار مهمی است چون با علم، بشر پیشرفت می کند و تفاوت یک فرد ایرانی با یک فرد افغانی در فرهنگشان است. در ایران تقریباً بی سواد نداریم اینجا مدارک بالا بی نهایت هست و جای خالی احساس نمی شود. اما در افغانستان همچین چیزی نیست چرا چون در علم سرمایه گذاری نکرده اند. در قرآن کریم علم باعث حیات شمرده می شود و اقداماتی مانند اهدای کتاب می تواند علم را پیش ببرد و باید سعی کنیم به آن کمک کنیم. یکی از بهترین وقف ها نیز کمک به نشر کتاب های علمی و مذهبی است و باید از چاپ کتاب هایی که علم واقعی را توسعه دهد حمایت کرد. منظور این است که وقف را باید مسئولان و حتی تولیت های اوقاف توصیه کنند که مردم در راه کتاب هم می توانند وقف کنند.
یکی از موضوعاتی در کشور کمرنگ شده است موضوع نقد است علت این موضوع را چگونه می بینید؟
این موضوع دو علت دارد؛ کسی که کتابی را نقد می کند باید از نویسنده کتاب عالمتر باشد یا مطابق آن علم داشته باشد و برای مثال دانشمند فیزیک کتابی نوشته است فردی که از فیزیک چیزی نمی داند نمی تواند آن را نقد کند و باید کسی که عالم فیزیک است و یا بالاتر باشد که بتواند نقد کند. ما دانشمندانی که در علوم انسانی سرآمد باشند و از نویسندگان کتاب ها عالم تر باشند کم داریم و با این حساب نقد خوب کم است، مثلا یکی در علم عروض کتاب نوشته است باید یک عروض دان آن را نقد کند و این یک موضوع که باعث می شود نقد خوب کم باشد و آنهایی که هستند غالباً مبارزه می کنند و برخی به دلیل دشمنی کتاب را نقد می کنند که آن نقد نیست، هجو است ولی روی هم رفته به خاطر نقد نمی نویسد به خاطر هجو می نویسد و بعد مشوق نقد و نقادی نیست. شخصی مطالبی درباره نقد نوشته و نقد را تشویق کرده بود ولی وقتی من به شخصه کارهای ایشان نقد کردم، با من دشمن شد.
از دیدگاه شما چرا دانشگاه های ما در این زمینه فعالیت چندانی نداشته است؟
دانشگاه های ما در علوم و صنعت فعالیت خوبی داشته است و به خوبی پیش رفته اند، اما در رشته های علوم انسانی بسیار ضعیف هستند و ما دانشمندانی مثل استاد معین و پورداوود را در گذشته داشتیم اما دانشگاه های ما هم اکنون ضعیف شده اند؛ برای مثال کاری که جلال همایی در التفهیم کرده بسیار شگفت آور است و اکثر مطالب را در فرهنگ مفاهیم منتقل کرده که در یک رشته تا این اندازه تبحر داشته باشد تا جزئیات را بشکافد تا جایی که غلط های نسخه های خطی را از بین ببرد . اما هم اکنون کارهایی که در تصحیح چاپ می شود تقلید است تا تصحیح و حتی افراد، سواد کمی برای کار خود دارند.
به عنوان پرسش پایانی درباره اثر اخیر خود یعنی فرهنگ مفاهیم کمی توضیح دهید؟
این کتاب یک اثر بینابین بین فرهنگ لغات، دانشنامه و لغتنامه است و در این کتاب اکثر اصطلاحات را به دقت معنی هایش را نوشته ام، مثلاً درباره عروض همه موارد را در این کتاب وارد کردم ولی چون به موارد مختلف چون زیر هر مدخل ارجاع داده ام به مدخل مرتبط و اینکه هر لغت جای خودش باشد تحت موضوعاتی آمده و مقولات در ذیل تک تک ذکر شده است.
گفت و گو از سیده معصومه کلانکی