میراث مکتوب – گیاه زعفران (Crocus sativus) برخلاف دیگر رستنیها در پاییز به گل می‌نشیند. از زمانی که گلهای زیبای زعفران خودروی، در دامنۀ الوند (= اروند) و کوههای زاگرس در سرزمین باستانی ماد ـ در منابع اسلامی: جبال، جبل، قوهستان، کوهستان و کهستان ـ توجه بومیان را به خود جلب کرده زمینهٔ شناخت گیاه و خواص رنگی، عطری و خوراکی کلاله آن فراهم آمده و انگیزۀ کشت و پرورش آن ایجاد شده است.
بحث و بررسی دربارهٔ نام اولیه زعفران، منشأ گیاه، نخستین مواضع کاشت، کهن‌ترین کاربردها و قدیم‌ترین مصرف‌کنندگان زعفران بسی دشوار و بغرنج است، چون منابع ایرانی عصر مادها و دوره هخامنشیان در حملهٔ اسکندر و ویرانگری‌های مستمر پس از آن از میان رفته و تنها سنگ‌نگاره‌ها و کتیبه‌هایی بر جای مانده است. با این همه می‌توان براساس مضامین همین سنگ نگاره‌ها و موضوعات مندرج در آثار ارزشمند نویسندگان یونان و روم باستان درباره ایران و نیز معدود منابع پهلوی موجود از عهد ساسانیان، و مخصوصاً متون کهن دوران اسلامی و دیگر شواهد و مستندات به بحث و پژوهش دربارۀ پیشینه زعفران، منشأ، نخستین نواحی کاشت، و مصارف آن در ادوار باستان و بعد از اسلام پرداخت.
متن کامل مقاله «تاریخچه کوتاه زعفران» نوشته دکتر محمدحسن ابریشمی را در فایل پایین بخوانید.