میراث مکتوب – جلد دوم کتابشناسی فهارس دستنویسهای اسلامی کتابخانه‌های جهان تألیف حسین متّـقی، مشتمل بر معرفی مختصر فهرستهای ۱۵ کشور دارای نسخه خطی اسلامی، یعنی فهرست های کتابخانه های پاکستان (ص۱۳-۱۸۹)، فهرستهای کتابخانه های پرتغال (ص۱۹۱-۱۹۸)، فهرستهای کتابخانه های تاجیکستان (ص۱۹۹-۲۱۳)، فهرستهای کتابخانه های تانزانیا (ص۲۱۵-۲۱۸)، فهرستهای کتابخانه های تایلند (ص۲۱۹-۲۲۱)، فهرستهای کتابخانه های ترکستان (ص۲۲۳-۲۲۷)، فهرستهای کتابخانه های ترکمنستان (ص۲۲۹-۲۳۶)، فهرستهای کتابخانه های ترکیه (ص۲۳۷-۵۲۵)، فهرستهای کتابخانه های توگو (ص۵۲۷-۵۲۹)، فهرستهای کتابخانه های تونس (ص ۵۳۱-۵۵۳)، فهرستهای کتابخانه های جزائر کومور (ص۵۵۵-۵۵۷)، فهرستهای کتابخانه های چاد (ص۵۵۹-۵۶۲)، فهرستهای کتابخانه های جمهوری چک (ص۵۶۳-۵۶۹)، فهرستهای کتابخانه های چین (ص۵۷۱-۵۹۲) و فهرستهای کتابخانه های دانمارک (ص۵۹۳-۶۰۱) میباشد که به ترتیب الفبایی کشورها، شهرها، کتابخانه‌ها و سال انتشار فهرست‌ها، ضمن اشاره به مختصاتِ کتاب‌شناختی، محتوای آثار نیز به اجمال معرّفی است.
در انجام اثر فهرست نمایه‌های الفبایی (۶۰۳-۷۰۵) شامل نمایه پدیدآوران فهرستهای دستنویس‌ها (ص۶۰۵-۶۲۲)، نمایه عناوین فهرستهای دستنویس‌ها(ص۶۲۳-۶۹۶)، نمایه مجموعه‌ها و کتابخانه‌ها (ص۶۹۷-۷۱۵ )، نمایه کشورها و شهرها (ص۷۱۶-۷۲۱)، نمایه عناوین دستنویسهای کهن معرّفی شده از کتابخانه‌ها (ص۷۲۲-۷۲۵) آمده است. همچنین کتابنامه (ص۷۲۶-۷۵۱) نشانگر این است که در نگارش این اثر، از مجموع ۳۳۵ سرچشمه در فرمتِ کتاب و مقاله به زبان‌های متنوع، ۲۷۱ منبع آن اختصاص به آثار عربی، فارسی، ترکی و اردو و نیز ۶۴ منبعآن لاتین به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، روسی، ترکی استانبولی و جز اینها، بهره جسته شده است.نمونه‌هایی از تصاویر برخی فهرستهای نایاب مخطوط و کمیابِ مطبوع (ص۷۵۲-۸۲۲) در صفحاتِ پایانی کتاب درج شده است.
باید افزود در این کتابشناسی، حدود ۱۵۰۰ اثر،از حدود ۵۰۰فهرستنگاریا ناقد از کشورهای مختلف، شامل معرّفی خود فهرست، نقد فهرست، معرّفی کتابخانه دارای نسخ خطی، یا توصیف نسخه‌ای از کتابخانه‌ای،با فرمتِ کتاب، مقاله، پایان‌نامه، بانک اطلاعات، نرم افزار و لوح فشردهاز ۱۵ کشور و حدود۱۶۰ شهر، گزارش گردیده است. تعداد کتابخانه‌های عمومی و مجموعه‌های خصوصی دارای نسخه خطی که در این اثر معرّفی شده نیزحدود ۶۲۶ کتابخانه و مجموعهمی‌باشد.
ریاست و تولیتِ محترم کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، جناب آقای دکتر سید محمود مرعشی در بخشی از مقدمه خود بر جلد دوم این اثر، چنین آورده‌اند:
<کتابخانه بزرگ و گنجینه جهانی مخطوطات اسلامی مرجع فقید شیعه، بزرگ فرهنگبانِ میراث اسلامی، حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفیرحمت الله علیه، در حال حاضر با مجموعه‌ای افزون بر ۰۰۰/۸۰ عنوان نسخه خطّی نفیس و نیز صدها هزار جلد کتابِ چاپی ارزشمند و غیر مکرّر، که نخستین کتابخانه در کشور و سومین کتابخانه جهان اسلام (پس از کتابخانه سلیمانیه در استانبول و دارالکتب قاهره) به شمار می‌آید، از جمله مجموعه‌ای کم‌نظیر از فهارسِ نسخه‌های خطّی اسلامی کتابخانه‌های جهان را در خود جای داده که به نظر نمی‌رسد در کتابخانه‌های بزرگِ داخلی و خارجی، این تعداد فهرست به زبان‌های گوناگون، وجود داشته باشد.
پدر بزرگوارم، علامه حضرت آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، و نیز اینجانب از نخستین روزهای بازگشایی این کتابخانه بزرگ، که سابقه آن نزدیک به نیم قرن بالغ می‌گردد، بر این مهمّ واقف بوده‌ایم که جهتِ شناسایی نسخه‌های خطّی مورد نیاز، بایستی تا آنجا که میسّر باشد، فهارس آنها را فراهم نمود. اینجانب نیز حسب الامر معظّمٌ له سال‌هاست که به طور مستمرّ در هر یک از سفرهای مختلف به کشورهای جهان و نیز در ارتباط با تعدادی از دانشمندان، که با این کتابخانه آشنایی دارند، توانسته‌ام بسیاری از فهارس مورد نظر را، که تاکنون چاپ و منتشر شده است، فراهم نمایم. پر واضح است که این فهرست‌ها در حقیقت شناسنامه تک تک نسخه‌های خطّی اسلامی موجود در کتابخانه‌های مختلف جهان میباشد، که پژوهشگران را، به سان کلید گنجینه‌ها، جهتِ دسترسی سریع آنان رهنمون می‌سازد.
در حال حاضر مجموعه فهارس نسخه‌های خطّی کتابخانه‌های جهان که در این کتابخانه گرد آمده، در حقیقت، خود یک کتابخانه بزرگ تخصّصی و مستقلّ به شمار می‌رود و برخی از آنها افزون بر یکصد و پنجاه سال گذشته چاپ و منتشر شده و نفاستِ آنان کمتر از نسخه‌های خطّی نیست. همچنین برخی از آنها، به ویژه مواردی که در هند، ترکیه و غیر آنها، در قدیم چاپ و منتشر شده‌اند، بسیار نایاب و امروزه، دیگر امکان فراهم آوردن آنها به هیچ عنوان میسّر نخواهد بود؛ به علّتِ آنکه روز به روز نگارش و انتشارِ فهارسِ نسخه‌های خطّی کتابخانه‌ها در حال تزاید میباشد، به خصوص در کشورمان در سال‌های اخیر، تعدادِ بسیاری از آنها چاپ و منتشر گردیده است. باید افزود که از این تعداد، تنها نزدیک به ۱۰۰ عنوان آن را این کتابخانه بزرگ منتشر نموده است.
تاکنون بـه تهیه یک فهرستِ جامع و فنّی (کتابشناسی) از این فهارس ارزشمند، موفّق نشده بودیم؛ تا اینکه از نیمه‌های دهه هشتاد، با پیشنهادِ اینجانب، دوست و همکار عزیز، فاضل و پژوهشگر فرزانه، جناب آقای حسین متّقی، این کار مهمّ و سترگ را شخصاً بر عهده گرفتند و بحمدالله با کوشش و تلاش پیوسته ایشان، در سال ۱۳۸۶، جلد نخستِ آن از سوی همین کتابخانه، منتشر گردید و خوشبختانه به جهتِ امتیاز و اهمیتِ آن اثر، افزون بر اختصاص جایزه دوره سوم کتابِ فصل، در بیست و ششمین دوره کتابِ سال جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۸۸، نیز مورد تفقّد و قدردانی ویژه اصحابِ قلم، قرار گرفت.
به هر تقدیر خرسندیم پس از چند سال تلاش مستمر ایشان، در شناساندن این مجموعه نفیس و کمیاب، بخصوص فهارس دست‌نویس‌هایی که به زبان‌های لاتین، در قالب و فرمتِ کتاب، مقاله، پایان‌نامه و مانند آنها، نگارش یافته‌اند، اینک دومین و سومین جلدِ این اثر گرانسنگ آماده شده و اکنون به حول و قوّه الهی، از سوی این کتابخانه عامره، در حال انتشار است.
در مورد روش نگارش این کتابشناسی، نگارنده پیش‌تر در مقدّمه خود بر جلدِ نخستِ این اثر (چاپ ۱۳۸۶) توضیحات وافی ارائه داده و مشکلات متعددی را که در روندِ این کار سترگ، فراروی خود داشته، به تفصیل بازگو نموده است. با تشکّر و سپاس از ایشان که توانسته به شایستگی این کتابشناسی را به فرجام برساند، امیدوارم در آینده‌ای نه چندان دور، ان شاء الله شاهدِ انتشار واپسین جلدِ این مجموعه نفیس، یعنی جلد چهارم که مشتمل بر معرّفی فهارس دستنویسهای اسلامی کتابخانه‌های و تا گنجینه‌های دستنویسِ کشورهای و ، به انضمام مستدرکاتِ آنهاست، باشیم>.
گفتنی است جلد دومکتاب‌شناسی فهارس دستنویسهای اسلامی جهان، تألیف حسین متّقی، از سوی بخش انتشارات کتابخانه آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی (ره)، در ۸۳۲صفحه، در قطع وزیری، منتشر می‌گردد و ان شاءالله درنمایشگاه بین‌المللی کتاب سال جاری (۱۳۹۳) عرضه خواهد شد.
منبع: بساتین