میراث مکتوب – حسین مسرت را بیشتر با پژوهش هایش در زمینۀ یزدشناسی می شناسند. 
او در دوم شهريور 1339 در یزد متولد شد و در سال 1374 تحصيلات دانشگاهي خود را در رشتۀ زبان و ادبيات فارسی دانشگاه پيام نور تفت به پايان رساند. وی در حال حاضر دانشجوي دكترای زبان و ادبيات فارسي از دانشگاه تاجيكستان است. از مسرت تاكنون 20 عنوان كتاب و 400 مقاله به چاپ رسيده است.
رباعیات مؤمن یزدی نیز چندی پیش به تصحیح این پژوهشگر از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد. گفت و گویی که در ادامه می خوانید به بهانۀ انتشار این رباعیات است.
رباعیات مؤمن حسین یزدی چندی پیش به تصحیح شما، از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد. دربارۀ مشخصات این دیوان و نسخه هایی که بر پایۀ آن تصحیح اثر صورت گرفت، توضیح بفرمایید.
دیوان مؤمن حسین یزدی شامل 850 رباعی است . در حدود سال 1365 که در زمینۀ تصحیح دیوان وحشی بافقی کار می کردم، در پایان یکی از نسخه های خطی این دیوان تصادفاً متوجه شدم که یک جُنگ رباعی، انتهای دیوان وحشی بافقی است. وقتی چند شعر را بررسی کردم متوجه شدم که این اثر رباعیات مؤمن حسین یزدی است و هیچ مشخصاتی از آن در فهرست های نسخه های خطی و ریز فیلم ها نیست. این نسخه، مجموعۀ بسیار خوبی از کتابخانۀ بریتانیا بود. پس از آن اقدام به گردآوری دیگر نسخه های مؤمن حسین کردم و این دیوان را پس از تصحیح در سال 91 13 به مرکز نشر میراث مکتوب دادم. این متن بر اساس چهار نسخۀ کامل و 12 نسخۀ ناقصی که از آن وجود داشت تصحیح شد و در مقدمه نیز پس از بررسی زندگی آثار و افکار مؤمن به جایگاه او در سیررباعی عصر صفوی اشاره شده است.
دربارۀ ویژگی های نسخه هایی که از آن برای تصحیح استفاده کردید کمی سخن بگویید.
چهار نسخۀ کامل در ایران از دیوان مؤمن یزدی یافت شد و البته یک نسخۀ خوب و کامل در کتابخانۀ خدابخش هند است که دسترسی به آن نسخه امکان پذیر نبود. متأسفانه این کتابخانه همکاری لازم را با پژوهشگران ندارد و به ناچار از این نسخه صرف نظر شد تا زمانی که فرصتی دست دهد و سفری به هند شود و نسخه در آنجا مقابله شود. نسخۀ اساس این دیوان چهار نسخه است که تمامی نسخه ها در کیفیت بالایی بودند. نسخه های موجود در کتابخانۀ مجلس، کتابخانۀ ملی و نسخۀ بریتانیا در کنار یکدیگر توانستند دیوان را کامل کند و نمی توان گفت یکی از این نسخه ها بر نسخۀ دیگر ارجحیت دارد. این دیوان از مجموع این نسخه ها تشکیل شد. برخی از رباعیات در نسخه های مکرر بود و اصل را در نسخه های قدیمی تر گذاشتم.
با توجه به تحقیقاتی که دربارۀ مؤمن یزدی انجام داده اید، این شاعر در چه قالب های دیگری صاحب اثر بوده است و آیا توانمندی اش در سایر قالب ها با رباعی برابری می کند؟
مؤمن جزو شعرایی است که چهار پنج غزل دارد با تعداد کمی قطعه. یعنی مجموعه اشعار غیر رباعی او به بیش از 100 بیت نمی رسد. اگر به نسخۀ هند دسترسی می یافتیم، شاید تعداد رباعیات به 900 می رسید. زیرا هر جُنگی یا مجموعه که یافته شد، اختلافاتی از نظر تعداد رباعی داشت. زمانی که کتاب در دست حروفچینی بود، نسخۀ دیگری که آن هم ناشناس باقی مانده بود با لطف رباعی پژوه سرشناس آقای سید علی میرافضلی به دست این جانب رسید و به سایر نسخ افزوده شد و دیوان دوباره تصحیح شد .
با این گفتۀ شما مؤمن را باید از رباعی سرایان خوب در تاریخ ادبیات ایران دانست.
مؤمن در زمرۀ شعرای عصر صفوی شاعر سرشناسی محسوب می شود، ولی تاکنون مجموعه رباعیات این شاعر به چاپ نرسیده بود و از لحاظ تعداد جزء نادر شعرایی است که فقط رباعی سروده است .تعداد رباعی ضعیف در دیوان مؤمن یزدی کم است. مؤمن شاعری است که به جرأت می توان گفت رباعیات زیبا بسیار دارد.
کمتر شاعری را در عصر صفوی می بینیم که در قالب رباعی شعر سروده است و شاید مؤمن یزدی از معدود شاعرانی است به سمت قالب های رایج عصر صفوی نرفته است. حال اگر شعر مؤمن را در گونه های شعر آن دوره بررسی کنیم ،از نگاه شما در کدام سبک شعری می گنجد.
مؤمن سبک رایج عصر خود را رعایت کرده است، ولی زیر بار تفنن های عصر صفوی نرفته است. یکی از دلایل این موضوع این است که رباعی جای آن تفنن نیست و شاعر ناچار است دنیایی از معانی را در چهار مصراع بگوید. شعر مومن آینۀ روزگار خودش است. برای مثال می گوید که هرچند دوست دارم به هند بروم، ولی به دلایلی نرفته است.به بسیاری از مکان ها مانند ابرقو و شیراز و مشهد که رفته است در اشعارش بازتاب دارد، برخلاف شعرایی که تاریخ گویایی در شعرشان نیست و می توان شعر آن ها را در قرن هشتم و حتی ششم هم گنجاند. مؤمن تابع شعرای عصر صفوی است، ولی اسیر تفنن های سبک هندی نیست.
با توجه به همانندی مؤمن یزدی و خیام در سرودن رباعی ،تا چه اندازه مؤمن از خیام متأثر است؟
مؤمن با فلسفه مخالف بوده است و بیشترین تحت تأثیر شیوه و افکار عرفی شیرازی است و می توان این تأثیرات را در مجموعه رباعیات او دید.
با سپاس در پایان دربارۀ دیوان غیاث الدین نقشبند یزدی که اخیرأ تصحیح کرده اید ، کمی صحبت کنید.
غیاث نقشبند یزدی، معروفیت او به نقشبندی به دلیل کار بر روی پارچه ترمه است. او از هنرمندان نامی ایران در عصر صفوی است که توسط دربار شاه عباس به اصفهان فراخوانده می شود. غیاث نقشبند به غیر از اینکه در این هنر مهارت داشته ،در شاعری هم توانا بوده است و تا شعرش منتشر نشده بود، این هنر او پنهان مانده بود. تنها نسخۀ موجود دیوان غیاث در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران وجود داشت و این جانب آن نسخه را اساس قرار داده و اشعار دیگری که از غیاث در تذکره های گوناگون بود از تذکره ها استخراج و دیوان او در سلسله انتشارات اندیشمندان یزد در اسفند سال 1393به چاپ رسید.
گفت و گو از سیده معصومه کلانکی