آنهایی که هرچند این دنیای فانی را بدرود گفتند، اما آثاری به بلندای تاریخ این مرز و بوم از خود به جای گذاشتند.
گزارش زیر نگاهی به زندگی و فعالیت های علمی این اساتید فقید دارد.
محمد گلبن
محمد گلبن در بیستم اردیبهشت سال ۱۳۹۲ دار فانی را وداع گفت. وی بر اثر عوارض پس از سکتۀ مغزی درگذشت. گلبن در سال ۱۳۱۴ در اردستان متولد شد و از ۱۶ سالگی وارد فضای مطبوعات شده بود. او ده ها عنوان کتاب و مستندات را تدوین و گردآوری کرده است.
بهمن سرکاراتی
دکتر بهمن سرکاراتی در بیست و نهم خرداد سال جاری در گذشت. وی متولد سال ۱۳۱۶ و دارای مدرک دکتری در رشتۀ زبان شناسی و فرهنگ و زبان های باستانی بود. وی در سال ۱۳۷۰ به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و علاوه بر عضویت پیوسته، در مقطعی مدیریت گروه زبان‌های ایرانی و همچنین معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی را نیز عهده دار بود. از دیگر فعالیت‌های شادروان سرکاراتی می‌توان به عضویت در هیئت امنای بنیاد ایران شناسی، عضویت در شورای علمی این بنیاد، معاونت پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی، مدیریت گروه زبان‌شناسی دانشگاه تبریز و تدریس در این دانشگاه، عضویت در کارگروه پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ریاست انتشارات و روابط دانشگاهی دانشگاه تبریز، عضویت در کارگروه مرکزی کنگرۀ سالانۀ تحقیقات ایرانی، ریاست مرکز آموزش زبان دانشگاه تبریز، و مشاورت عالی کتابخانۀ ملی ایران اشاره کرد.
بهمن سرکاراتی صاحب تألیفات متعدد در حوزه‌های زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی بود که برخی از این آثار عبارت‌اند از: اوستا و هنر نو؛ کارنامۀ شاهان در روایات سنّتی ایران (ترجمه)؛ دین ایرانی بر پایۀ متن‌های معتبر یونانی (ترجمه)؛ اسطورۀ بازگشت جاودانی (ترجمه)؛ سایه های شکارشده (شامل ۲۰ مقاله)؛ مقدمه‌ای بر فلسفه‌ای از تاریخ (ترجمه)؛ بررسی جامع زبان فارسی باستان و آثار بازماندۀ آن؛ بررسی سه فرگرد وندیداد؛ اصطلاحات خویشاوندی در زبان‌های ایرانی. وی همچنین صاحب بیش از سی‌وپنج مقاله در موضوعات مختلف ادبی و زبانی و تاریخی بود.
علی‌محمد روح‌بخشان
علی‌محمد روح‌بخشان متولد سال ۱۳۲۶، استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات و تاریخ، ظهر روز پنج‌شنبه، ۳۰ خردادماه، در بیمارستان آراد تهران از دنیا رفت. روح بخشان مقالات بسیاری در زمینه های ادبیات، تاریخ، حکمت و عرفان ایرانی اسلامی تألیف کرده و در نشریاتی چون فصلنامۀ آینۀ میراث، نامه پارسی، بخارا و امثال آن به چاپ رسانده بود. او در این سال‌ها به عنوان استاد در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه شهید بهشتی، دانشکدۀ صدا و سیما، دانشگاه آزاد ورامین و دانشکده تربیت معلم مشغول به تدریس بود.
محمدحسن حائری
دکتر محمدحسن حائری روز یکشنبه، ۲۰ مرداد ماه، پس از جلسۀ دفاع که در دانشگاه ادبیات کرج برگزار شد جان به جان آفرین تسلیم کرد. زنده یاد دکتر محمدحسن حائری عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی بود که از آثار او می توان به تصحیح دیوان غالب دهلوی، منات خیال، راه گنج و صائب و شاعران طرز تازه اشاره کرد.
محمد زهرایی
زنده‌یاد محمد زهرایی مدیر انتشارات کارنامه از ناشران فعال و پیشکسوت کشورمان بود که کتاب‌های مهم و مطرحی را به مخاطبان و علاقه مندان آثار به ویژه ادبی عرضه کرده است.
محمد زهرایی (زاده ۱۳۲۷ در مشهد – درگذشته ۲۷ مرداد ۱۳۹۲ در تهران) ناشر و ویراستار ایرانی بود. او مدیر انتشارات نیل و کارنامه و از ناشران خلاق و صاحب سبک بود. برخی از رمان های شاخص جهان از جمله دن کیشوت با ترجمه محمد قاضی یا آثار نویسندگانی چون م. به‌آذین حاصل همکاری زهرایی با این افراد در انتشارات نیل بود.
اما شاید مشهورترین کتاب نشر کارنامه کتاب مستطاب آشپزی از سیر تا پیاز نوشته نجف دریابندری با همکاری همسرش فهیمه راستکار بود. این کتاب آشپزی دوجلدی با وجود قیمت بالای آن حدود بیست بار به چاپ مجدد رسیده است. زهرایی همچنین مدیریت کتابفروشی شهر کتاب شعبه خیابان نیاوران را نیز برعهده داشت که یکی از محبوب ترین کتابفروشی‌های شمال تهران برای کتاب‌دوستان بود.
زهرایی که در میان نویسندگان و ناشران به وسواس خاص و دقت نظر برای انتشار کتاب مشهور بود و شاید او را تنها ناشری بتوان دانست که کتاب‌های انتشاراتی خود را تماماً می‌خواند و در ویرایش و پاکیزه سازی آنها نقشی جدی و تعیین کننده داشت. محمد زهرایی روز ۲۷ مرداد ۱۳۹۲ در پی سکته قلبی درحالی که پشت میز کار خود مشغول کار بود درگذشت.
عبدالمحمد آیتی
استاد عبدالمحمد آیتی متولد سال ۱۳۰۵ در بروجرد بود. وی ابتدا در این شهر به مکتب‌خانۀ سنتی آغاباجی رفت ولی والدین‌اش او را به دبستان اعتضاد، قدیمی‌ترین مدرسه مدرن در بروجرد، فرستادند. آیتی در سال ۱۳۲۰ وارد دبیرستان شد و در سال‌های آخر، به تحصیل علوم حوزوی علاقمند شد و به مدرسه علمیه نوربخش رفت و چند سالی در آنجا علوم اسلامی را فرا گرفت. وی در سال ۱۳۲۵ وارد دانشکدۀ معقول و منقول دانشگاه تهران شد و پس از به پایان بردن دوره لیسانس، به خدمت وزارت آموزش و پرورش درآمد و برای تدریس به بابل رفت. استاد آیتی بیش از ۳۰ سال در شهرستان ها و تهران به عنوان دبیر به تدریس پرداخت و در کنار تدریس، سردبیری ماهنامۀ آموزش و پرورش را نیز بر عهده داشت و در دانشگاه فارابی و دانشگاه دماوند ادبیات فارسی و عربی تدریس کرد. استاد آیتی اولین بار در سال ۱۳۴۰ در «کتاب هفته» مطلبی با نام «باتلاق» نوشت و به‌دنبال آن، رمان «کشتی شکسته» تاگور را ترجمه و به بازار فرستاد. وی از مترجمان به نام عربی به فارسی است و ترجمه‌های فارسی قرآن مجید، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه را منتشر کرد، همچنین وی رئیس شورای علمی دانشنامه تحقیقات ادبی فرهنگستان نیز بوده است.
استاد عبدالمحمد آیتی ، صبح روز چهارشنبه، بیستم شهریور‌ماه سال جاری، دار فانی را وداع گفت.
سید جعفر سجادی
استاد سید جعفر سجادی در سال ۱۳۰۳ش در یکی از روستاهای استان اصفهان پا به عرصه وجود گذاشت. در سن ۵ سالگی در محل زادگاه خویش به مکتب رفت و در این میان نیز برای امرار معاش در مزارع مشغول به کار بود. پس از مدتی به اصفهان رفت و تا سال ۱۳۲۲ در مدارس اسماعیلیه، مدرسه صدر، مدرسه جده، مدرسه عربان و مدرسه ملاعبدالله مشغول به تحصیل شد و علوم حوزوی چون فقه، اصول، ادبیات و فلسفه را خواند.
پس از آن به کرمانشاه رفت و در مدرسه حاج شهبازخان به تدریس طلاب جوان‌تر پرداخت و به تحصیل فقه و اصول پرداخت و دوباره به اصفهان بازگشت و پس از آن در دانشکدۀ معقول و منقول به ادامه تحصیل پرداخت. در سال ۱۳۲۹ فارغ‌التحصیل شد و یک سال بعد به استخدام وزارت فرهنگ در آمد و به ارومیه رفت و پس از آن به کرمانشاه منتقل شد.
وی در سال ۱۳۳۴ به تهران منتقل شد و برای ادامه تحصیل و دریافت درجه دکتری وارد دانشگاه معقول و منقول گردید و در تاریخ ۱۳۵۳ش به درجه استادی نائل گشت و در ۱۳۵۸ بازنشسته شد.
از آثار زنده یاد دکتر سید جعفر سجادی می توان به مقدمه بر منطق، فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی، فرهنگ علوم عقلی، فرهنگ علوم فلسفی و کلامی، فرهنگ علوم نقلی و ادبی و فرهنگ لغات و اصطلاحات فلسفی ملاصدرا اشاره کرد.
وی همچنین در زمینه تصحیح متن نیز آثار ارزشمندی تالیف کرده است که می توان به تصحیح و تحشیه تفسیر حدائق الحقایق، تصحیح توضیح فرهنگ المرقاه، ترجمه و تحشیه آراء اهل مدینه الفاضله ابونصر فارابی، ترجمه و تحشیه سیاسات مدینه اشاره نمود.
دکتر سید جعفر سجادی روز سه شنبه ۲۴ دی ماه ۱۳۹۲ با جهان فانی بدرود کرد.
مرکز پژوهشی میراث مکتوب برای این استادان فقید علو درجات را از درگاه خداوند منان آرزومند است.
گزارش از سیده معصومه کلانکی