میراث مکتوب- به گفتۀ سید منصور طباطبایی بهبهانی، مرحوم منزوی نسخه‌های خطی ایران را به جهانیان ارائه کرد که در جای خود بی‌نظیر بود و اگر امروزه کاری مثل «فنخا» اتفاق افتاده مدیون احمد منزوی است.
احمد منزوی، نگارنده دایره‌المعارف بزرگ کتابشناسی «الذریعه الی تصانیف الشیعه» و «طبقات اعلام الشیعه» ۲۰ آذر ۱۳۹۴ درگذشت. وی در حوزه کتابشناسی و فهرست‌نویسی فعالیت کرد و به دلیل نگارش فهرست نسخه‌های خطی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در دو جلد برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی در سال ۱۳۸۵ شد. منزوی افزون بر تلاش‌هایش در ایران ۱۴ سال از عمر خود را در پاکستان صرف فهرست‌نویسی نسخه‌های خطی کرد که در آستانه نابودی بودند و با عشقی که به کتاب و فرهنگ ایران داشت، تمام زندگی خود را برای این کار گذاشت. درباره او گفته‌اند که او سال‌های بسیاری در اسلام‌آباد پاکستان در یک کتابخانه چند متری زندگی و کار کرد و هر کسی او را می‌دید بی‌تردید می‌فهمید که در حوزه نسخه‌های خطی عاشقانه فعالیت می‌کند.
به مناسبت سالروز درگذشت استاد احمد منزوی با سید منصور طباطبایی بهبهانی، مصحح، پژوهشگر و استاد دانشگاه گفت‌وگویی انجام شده که گزارش آن را در ادامه می‌خوانید:
فهرست‌نگاری به شکل نوین پس از مرحوم علامه قزوینی شکل گرفت و از سوی اشخاصی مانند مرحوم منزوی ادامه یافت. نقش افرادی مانند مرحوم احمد منزوی را در این راستا چگونه ارزیابی می‌کنید؟
مرحوم احمد منزوی به واقع از پیشکسوتان حوزۀ نسخه‌های خطی فارسی بود. افزون بر آنچه که در نشر آثار پدر یعنی مرحوم آقا بزرگ تهرانی مشارکت داشت، جزء فهرست‌نگاران به خط نوین جهانی بود. آثاری در جهت فهرست‌نگاری پاکستان در ۱۴ جلد انجام داد و فهرست نسخه‌های خطی را در ۶۰ سال تدوین و گردآوری و نسخه‌های خطی ایران به جهانیان ارائه کرد که در جای خود بی‌نظیر بود و اگر امروزه کاری مثل «فنخا» اتفاق افتاده مدیون احمد منزوی است.
مرحوم احمد منزوی علاوه بر فهرست‌نگاری کلی، در فهرست‌نگاری تاریخ علم نیز قدم نهاد. نقش مرحوم منزوی را در این باره چگونه می‌بینید؟ تا چه اندازه مرحوم منزوی در فهرست‌نگاری تاریخ علم موثر بود؟
تاریخ علم خواسته یا ناخواسته مدیون احمد منزوی است و چه بسیار آثار فاخری که در قرن اخیر به چاپ رسید تصیح و نشر شد و به دست اهلش رسید در این پنجاه، شصت سال اخیر مدیون استاد احمد منزوی است. در واقع اگر یک صبح تا عصر درباره منزوی حرفی گفته شود حق مطلب ادا نمی‌شود. او حق بزرگی بر گردن زبان فارسی، میراث مخطوط و مکتوب زبان فارسی دارد.
برخی او را یک وطن‌پرست می‌دانند. کارهایی در راستای شناخت ایران انجام داد. در این باره برایمان بگویید؟
مرحوم احمد منزوی عاشق ایران بود و با تمام وجود به ایران و زبان فارسی عشق می‌ورزید. دکتر خواجه پیری، رئیس مرکز میکروفیلم نور برای من تعریف کرد که زمانی مرحوم احمد منزوی در دهلی با ما کار می‌کرد بحث بر سر تربت سیدالشهدا (ع) و خاک کربلا شد و ما با پیشنه‌ای که از احمد منزوی می‌شناختیم کلامی گفت که شگفت‌انگیز بود. گفت که من هم تربت دارم که به هرحال وصیت کرده‌ام که بر گور من بپاشند و کیسه خاکی را درآورد و گفت این خاک ایران است. اگر در هند درگذشتم و یا پاکستان این خاک ایران است باید بر کفن من بپاشند.
مرحوم احمد منزوی سال‌ها با همکاری پدرش کتاب ارزشمند «الذریعه الی تصانیف الشیعه» را فهرست کرد. درباره نقش او در این کتاب چه می‌توان گفت؟
یکی از عوامل مهمی که باعث آفریدن نسخه‌های خطی یا فهرستواره نسخه‌های خطی فارسی می‌شود برخاسته از عشق زائدالوصفی که مرحوم منزوی به زبان فارسی داشت. از جمله خدماتی که از مرحوم احمد منزوی به یادگار مانده است نقش او در چاپ و کتاب «الذریعه الی تصانیف الشیعه» بود یعنی او به همراه برادرش علینقی منزوی در چاپ برخی مجلدات «الذریعه» نقش مهمی داشت و نقشش در کتاب «الذریعه» قابل انکار نیست.
فهرست‌نگاری نوین با خدمات امثال مرحوم احمد منزوی شکل گرفت. درباره خدمات مرحوم احمد منزوی در فهرست‌نگاری چه موضوعی مطرح است؟
در حقیقت دو نوع فهرست‌نویس داریم یک نوع فهرست‌نویس‌هایی که این‌ها دانشمندان جامعه معقول و منقولی بودند؛ مثل ضیاءالدین بن یوسف شیرازی، عبدالحسین حائری و بزرگان دیگری که دانشمندانی بودند که به فهرست‌نویسی اعتنا داشتند، منتها مرحوم احمد منزوی تمام وجودش فهرست بود. تمام عمر و سرمایه زندگی را صرف فهرست‌نگاری کرد. اگر قرار باشد کسی را به عنوان مجسمه فهرست‌نگاری در نسخه‌های خطی به صورت نوین و امروزی نام ببریم مرحوم احمد منزوی بود که میراث مشترک با پاکستان و حجم وسیعی از میراث مکتوب ایران و زبان فارسی را نجات داد و اطلاعاتی کتابشناسی آنها را گردآوری کرد.
منبع: ایبنا