میراث مکتوب – وقایع نامه آربلا یا تذکرۀ اربیل که در اصل متنی به زبان سریانی است، از منابع بکری است که در شناخت دوره متاخر اشکانیان و اوایل سلسله ساسانی از ویژگی هایی برخوردار است.
از جمله، این متن چشم انداز تازه ای برای نگریستن به آن دوران در اختیار پژوهنده قرارمی دهد. بدین معنی که این دوره از تاریخ ایران را از نگاه مسیحیانی که در اختیار خواننده قرار می دهد که غالباً در معرض تعقیب و آزار از سوی دستگاه حکومت مرکزی یا نمایندگان محلی حکومت ایران قرار داشتند.
ویژگی دیگر کتاب تذکرۀ اربیل، آشنا کردن خواننده با سلسله مراتب مسیحی و آگاه کردن او از چند و چون زندگی و روزگار مسیحیان ایرانی آن عصر است. تاریخ مسیحیان ایران مانند پیروان دیگر ادیان، آیین ها و فرقه ها، و نیز مانند تاریخ اقوام ساکن سرزمین ایران هنوز چنان که باید نوشته نشده است. دیگر ویژگی این متن، روایت دست اولی است از نگاه مسیحیان به مغان و موبدان، و نیز نگاه اینان به مسیحیان و روابط این دو گروه از رهبران دینی مردم با همدیگر دارد.
تذکرۀ اربیل، روایت مسیحیان از اوضاع ایران از اواخر اشکانیان تا سده های آغازین ساسانیان است. این کتاب، مباحثی از تاریخ کهن سرزمینی را بازگو می کند که امروزه به نام کردستان عراق شناخته می شود. در روزگاری که دو امپراطوری بزرگ ایران و روم همسایه یکدیگر بودند، این سرزمین میان آن دو امپراطوری دست به دست می گشت. خاستگاه کتاب حاضر نیز همان جغرافیایی است که ویژگی آن، تغییر مدام بوده است. اما از آن جغرافیا و سرنوشت اهالی آن، به دلیل همان دست به دست گشتن های مکرر، اطلاعات اندکی بر جای مانده است. امتیاز ویژه این کتاب، دست اول و ناب بودن اطلاعاتی است که دربارۀ آن سرزمین و آن مردم دربردارد. به ویژه اینکه احوال مسیحیان آشوری آن خطه را بازگو می کند و بازتاب مشاهدات و خاطرات آنها از هر دو امپراطوری است.
دیگر امتیاز این اثر آن است که مواجهه و معارضه تمدن نو پدید مسیحی (روم-غرب) را با تمدن قدیم زرتشتی (ایران- شرق) گزارش می کند.
تذکرۀ اربیل (وقایع نامه آربلا)؛ اثر مولف ناشناس؛ ترجمه محمود فاضلی بیرجندی؛ تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی)؛ چاپ اول: ۱۳۹۰؛ در قطع وزیری؛ با ۱۹۰ صفحه منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات
از جمله، این متن چشم انداز تازه ای برای نگریستن به آن دوران در اختیار پژوهنده قرارمی دهد. بدین معنی که این دوره از تاریخ ایران را از نگاه مسیحیانی که در اختیار خواننده قرار می دهد که غالباً در معرض تعقیب و آزار از سوی دستگاه حکومت مرکزی یا نمایندگان محلی حکومت ایران قرار داشتند.
ویژگی دیگر کتاب تذکرۀ اربیل، آشنا کردن خواننده با سلسله مراتب مسیحی و آگاه کردن او از چند و چون زندگی و روزگار مسیحیان ایرانی آن عصر است. تاریخ مسیحیان ایران مانند پیروان دیگر ادیان، آیین ها و فرقه ها، و نیز مانند تاریخ اقوام ساکن سرزمین ایران هنوز چنان که باید نوشته نشده است. دیگر ویژگی این متن، روایت دست اولی است از نگاه مسیحیان به مغان و موبدان، و نیز نگاه اینان به مسیحیان و روابط این دو گروه از رهبران دینی مردم با همدیگر دارد.
تذکرۀ اربیل، روایت مسیحیان از اوضاع ایران از اواخر اشکانیان تا سده های آغازین ساسانیان است. این کتاب، مباحثی از تاریخ کهن سرزمینی را بازگو می کند که امروزه به نام کردستان عراق شناخته می شود. در روزگاری که دو امپراطوری بزرگ ایران و روم همسایه یکدیگر بودند، این سرزمین میان آن دو امپراطوری دست به دست می گشت. خاستگاه کتاب حاضر نیز همان جغرافیایی است که ویژگی آن، تغییر مدام بوده است. اما از آن جغرافیا و سرنوشت اهالی آن، به دلیل همان دست به دست گشتن های مکرر، اطلاعات اندکی بر جای مانده است. امتیاز ویژه این کتاب، دست اول و ناب بودن اطلاعاتی است که دربارۀ آن سرزمین و آن مردم دربردارد. به ویژه اینکه احوال مسیحیان آشوری آن خطه را بازگو می کند و بازتاب مشاهدات و خاطرات آنها از هر دو امپراطوری است.
دیگر امتیاز این اثر آن است که مواجهه و معارضه تمدن نو پدید مسیحی (روم-غرب) را با تمدن قدیم زرتشتی (ایران- شرق) گزارش می کند.
تذکرۀ اربیل (وقایع نامه آربلا)؛ اثر مولف ناشناس؛ ترجمه محمود فاضلی بیرجندی؛ تهران: مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی (مرکز پژوهشهای ایرانی و اسلامی)؛ چاپ اول: ۱۳۹۰؛ در قطع وزیری؛ با ۱۹۰ صفحه منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات