حضور این فهرست نویس در مرکز پژوهشی بهانه ای بود برای گفت و گو درباره وضعیت کنونی فهرست نویسی و تصحیح نسخ خطی در شبه قاره.
در سالهای اخیر پژوهشگران بسیاری از شبه قاره، به ویژه پاکستان و هند، به سمت تصحیح نسخه های خطی فارسی و تحقیق بر روی این زبان روی آورده اند. دیدگاه شما درباره روند تحقیقات در شبه قاره چیست؟
آنچه مسلم است برای شناخت زبان فارسی باید فرهنگ های فارسی به اردو و اردو به فارسی در شبه قاره منتشر شود. من در سالهای اخیر سعی کرده ام درباره فرهنگ و لغت نامه نویسی کارهایی را انجام دهم. بعضی لغت نامه ها به زبان فارسی است که برای گسترش این زبان لازم است به اردو ترجمه شود. در دانشکده های پاکستان استادان بسیاری هستند ولی این افراد بیشتر به دنبال اخذ مدرک هستند و متأسفانه فعالیت زیادی در زمینه پژوهش زبان فارسی در آنجا انجام نمی شود.
با توجه به آنچه گفتید و فعالیت خودتان در حوزه نسخه های خطی، به فهرست نویسی نسخه های خطی در شبه قاره تا چه اندازه اهمیت داده می شود؟
در هند و پاکستان هفتصد سال زبان فارسی به عنوان زبان دولتی بوده است و بیشتر کتاب های تاریخی، طب و مراسلات به این زبان بوده و هم اکنون همه این اسناد در کتابخانه ها محفوظ هستند. من چهل سال است که در زمینه نسخه خطی فارسی کار می کنم و در کنار استاد احمد منزوی نسخه های خطی بسیاری را فهرست نویسی کردم. در حال حاضر در کتابخانه های دانشگاه پنجاب نسخه های خطی بسیاری یافت می شود که بخش بیشتری از آنها فهرست نویسی شده است.
در موزه ملی پاکستان وضعیت فهرست نویسی چگونه است؟
در سال های گذشته نسخه های جدید بسیاری به موزه ملی اضافه شده که متأسفانه فهرست نشده است. موزه ملی پاکستان از جمله مکان هایی است که مردم نسخه های بسیاری را به آنجا اهدا می کنند و بخش بسیاری از این نسخه ها توسط موزه ملی خریداری می شود و اگر این نسخه ها خریداری نشود به کشورهای اروپایی می رود. متأسفانه مشکلی که هست این مکان ها برای نسخه های خطی آنقدر هزینه نمی کنند که نسخه فروش می طلبد.
زمانی بود که استاد احمد منزوی در پاکستان حضور داشتند و فهرست نویسی نسخه ها از اهمیت بسیاری برخوردار بود. چرا در دهه های اخیر این مسئله در پاکستان با افول مواجه شده است؟
به دلیل اینکه هم اکنون در پاکستان کسی برای این کار نیست. زمانی بود که استاد منزوی، استاد تسبیحی و استاد ثبوت بود در پاکستان شاگردانی برای این کار تربیت می کردند . برای مثال استاد تسبیحی راهنمایی بسیاری در این زمینه به من می کرد تا بتوانم نسخه ها را پیدا کنم. اگر در گذشته این افراد بیشتر کار می کردند دلیلش این بود که خودشان افراد علمی و عامل نشر زبان فارسی بودند ولی افرادی که هم اکنون می آینده چهره های سیاسی هستند و چندان با این کارها آشنا نیستند.
حمایت های دولتی برای ترویج زبان فارسی در پاکستان چگونه است؟
اکنون زمانی است که متولیان زبان فارسی باید توجه بیشتری به ترویج این زبان در کشورهای شبه قاره داشته باشند. تذکره صوفیه که رساله دکترای من بود به دست خودم نوشتم و با هزینه شخصی آن را چاپ کردم و بعد به رایگان به کسانی که به زبان فارسی علاقه داشتند هدیه کردم. در حقیقت عشق در نوشتن اثر بوده است نه حمایت های دولتی.
در پایان اگر صحبتی برای افزایش تدریس زبان فارسی در پاکستان دارید بفرمایید.
زبان فارسی در دانشگاه کراچی و دانشگاه پنجاب تدریس می شود اما این بیشتر استادان هستند که به زبان فارسی علاقه مندند. شوق به فارسی در پاکستان کم است و مردم عادی کمتر با فارسی آشنا هستند. یکی از دیگر مشکلات زبان فارسی این است که کتاب در پاکستان کم است و آموختن فارسی مشکلات خودش را دارد.
گفت و گو از سیده معصومه کلانکی