میراث مکتوب- شامگاه یکم دی ماه 1402 در ویژه برنامه بزرگداشت مقام رودکی با نام «استاد شاعران» به همت گروه بین‌المللی هندیران به صورت مجازی برگزار شد.
علیرضا قزوه در این نشست عنوان کرد: سال‌های حدود ۱۳۷۷ تا ۱۳۷۹ در تاجیکستان بودم و در آن سال‌ها مزار رودکی در حال بازسازی بود و ایران هم کمک می‌کرد و سهمی پرداخت می‌کرد تا این مزار مرمت و ساخته بشود. از طرف رایزنی فرهنگی و سفارت به عنوان ناظر پروژه سه روز و سه شبی را در کنار مزار رودکی در روستای کلالی پنج رودِ پنجکنت تاجیکستان گذراندم و در منزلی در این روستا مهمان بودم و بر کار ساخت مزار و مقبره رودکی نظارت داشتم.
وی افزود: مزار رودکی سنگ قبر هم نداشت و ما تصمیم گرفتیم که سنگ قبری آماده کنیم و بعد که در یک مرخصی از شهر دوشنبه به مشهد رفتم و از آنجا عازم تهران شدم سمیناری ادبی با حضور جمعی از اساتید زبان و ادب پارسی در دانشگاه فردوسی مشهد در حال برگزاری بود. درباره چگونگی آماده کردن سنگ مزار رودکی و نوشته‌های روی آن در نشست به صحبت نشستیم. متنی که از مجموع آرا به این منظور آماده شده بود طبق نظر صاحب‌نظران مناسب و در شان نبود و به من پیشنهاد دادند که متنی یکپارچه را آماده کنم.
رئیس مرکز شعر، موسیقی و سرود صدا و سیما گفت: گوشه‌ای نشستم و با دقت متنی بسیار ساده و ادبی را نوشتم که از کلماتی مانند «آرامگاه»، «رودکی سمرقندی» و بیت «هیچ شادی نیست اندر این جهان / برتر از دیدار روی دوستان» از رودکی در آن به کار رفته بود. متن توسط انوشیروان فروغی خوشنویسی و توسط رضا نامی که سنگ قبر امام رضا (ع) را هم او تراشیده بود به صورت بسیار نفیس حکاکی شد. سنگ مزار را با خودم به تاجیکستان بردم و کار نصب آن انجام شد. همچنین امیرعاملی خوشنویس و شاعر قزوینی هم دعوت کردیم که قسمتی از کتیبه‌های مقبره رودکی را خوشنویسی کند. بعدها شنیدم افرادی که علاقه‌مند به زبان و فرهنگ روسی و خط سریلیک بودند قصد برداشتن این سنگ را داشتند. در آن مدتی که در تاجیکستان بودم هم سنگ قبر رودکی را به زبان فارسی آماده کردم و هم سنگ قبر لایق شیرعلی، یکی از بزرگان ادبیات معاصر تاجیک و فارس در آسیای مرکزی را آماده کردم.
امیر عاملی، شاعر و خوشنویس که برخی از کتیبه‌های مقبره رودکی با خط وی کار شده در قسمتی از سخنان خود بیان کرد: یکبار به دعوت علیرضا قزوه برای خوشنویسی مزار رودکی به تاجیکستان سفر کردم و یکبار با جمع شعرا ازطرف خانه شعر و متوجه شدم واقعاً مردمان این کشور که پارسی‌گوی هستند اصیلند و شعر برای آنها ویترین نیست، با رودکی زندگی و به ابیات او افتخار می‌کنند. تو گویی به زمان آدم الشعرا سفر کردی راستی و درستی در ذات و ضمیر این مردمان است.
احاطه کامل رودکی بر شعر و موسیقی
نغمه مستشارنظامی، شاعر و مدیر محافل ادبی کتابخانه‌های عمومی کشور نیز در این نشست عنوان کرد: یکی از ویژگی‌هایی که شعر رودکی را از دیگر شاعران پیش از خود و نیز معاصرانش متمایز کرده احاطه کامل این شاعر به علم و هنر موسیقی است، پیوند دیرینه شعر و موسیقی از دیرباز در مشرق زمین مورد علاقه خاص و عام بوده و رودکی با احاطه بر هر دو حوزه و اجرای اشعارش در قالب سرودها و نغمات خوش آهنگ تاثیرشان را دو چندان کرده است.
رودکی بر قله سرایش شعر زمانه‌اش ایستاده است
محمدحسن مقیسه، نویسنده و پژوهشگر زبان و ادبیات فارسی نیز در این محفل بیان کرد: اگر بر شعر شاعران پیش از رودکی و کسانی چون حنظله بادغیسی نظر کنیم یا به رباعی‌های محمود ورّاق، فیروز مشرقی و ابوسلیک گرگانی دقت کنیم یا حتی تمام و تمامت اشعار شهید بلخی را با کنجکاوانگی نگاه کنیم که رودکی پس از مرگِ این شاعر پیشاهنگ و استاد خود، وی را نه از شمارِ چشم، که از شمار خِرَد دانسته، در می‌یابیم که رودکی بر قله سرایش شعر زمانه‌اش و اینان بر دامنه‌اش ایستاده‌اند.
وی افزود: شاعری رودکی در این است که رویه و درونه شعر عصر خود را، با تمام سستی‌هایش شناخت و به حد درک، ذوق و تلاش ذهنی، به اصلاح و تعالی موازنه‌های شعری روزگارش گام برداشت. رودکی به‌ویژه در قصاید و در توصیف طبیعت ملموس و عینی، چنان نغز شعرهایش را سرود که پیشوای شاعرانِ بعد از خود، به‌ویژه فرخی سیستانی، منوچهری و انوری شد.
«بوی جوی مولیان» از ساده‌ترین و جذاب‌ترین اشعار فارسی است
سیدحکیم بینش، شاعر افغانستانی نیز گفت: بسیاری از آثار رودکی هنوز هم نو و تازه است و به قدری به زبان امروزی نزدیک است که گویا سروده شاعران معاصر است. مانند شعر «بوی جوی مولیان» که به صورت طنز و جدی مورد استقبال بسیاری از شاعران گذشته و امروز هم قرار گرفته است. این شعر صمیمیت خاص دارد و حکایت از بیان جادویی شاعرش دارد؛ در واقع یکی از ساده‌ترین و جذاب‌ترین شعرهای زبان فارسی است که هی‌چوقت کهنه نمی‌شود و لطف زبان و احساس رودکی را می‌رساند. این شعر و شعرهای دیگر او نشان می‌دهد که زبان شعر رودکی ساده و روان و دور از پیچیدگی است. توصیف‌ها و تشبیه‌ها ساده‌اند و مخاطب را درگیر زیبایی خود می‌سازند. اگر خوانندگان معنای بعضی از واژگان کهن را بدانند، در شعرش با هیچ مشکلی مواجه نمی‌شوند.
ساعده موافق، پژوهشگر ادبی نیز در سخنانی بیان کرد: استاد ابو عبدالله جعفر بن محمد رودکی سمرقندی اولین کسی نیست که به فارسی شعر سروده ولی نخستین شاعری است که شعر به واسطه او به کمال دست پیدا کرد، به طوریکه عنصری با تمام قدرت طبعی که داشته به قصور خود و استادی رودکی در فن غزل اعتراف کرده است.
وی تصریح کرد: بر اساس بیتی از شاعرِ شهیری چون معروف بلخی به جد می‌توان گفت که رودکی از مقام خود در دربار جهت ترویج مذهبش بهره می‌برده که الحق در این روش نیز استاد بوده است، «از رودکی شنیدم استاد شاعران / کاندر جهان به کس مگرو جز به فاطمی».
فاطمه طاهری، شاعر و پژوهشگر ادبیات پایداری نیز برجسته ترین شاعر قرن چهارم هجری را رودکی دانست و افزود: اگر چه سروده‌های رودکی در دایره ادبیات غنایی و بعضاً تعلیمی جای می‌گیرد اما اندکی تامل درشعر او نشان می‌دهد که وی از داستان‌ها و موضوعات حماسی به‌خوبی آگاهی داشته و با استادی و مهارت کامل توانسته این مسائل را در شعر خود بازتاب دهد.
طاهری توجه رودکی به مسائل حماسی را به دو دلیل «فضای حاکم بر جامعه» و «علاقه و آشنایی شاعر نسبت به موضوعات حماسی» مروبط دانست و گفت: از حدود ۱۰۰۰ بیت رودکی روشن شد که تقریباً در ۱۰۰ بیت به طور مستقیم موضوعات حماسی آمده و در مواردی حال و هوای حماسی بر شعر او سایه گسترده است که این میزان شعر ۱۰ درصد از سرودهای وی را در برمی‌گیرد و وی را شاعر حماسه نمی‌توان نامید.
در این مراسم که با بداهه‌نویسی مسعود ربانی همراه بود شاعران، خوشنویسان و هنرمندانی همچون علیرضا قزوه، رضا اسماعیلی، سیدمسعود علوی‌تبار، محمدحسن مقیسه، سیدحکیم بینش، نغمه مستشارنظامی، فاطمه ناظری، سارا عبداللهی، مهسا ایمانی، لیلی حضرتی، مریم فروزان‌کیا، ساعده موافق، و فاطمه طاهری حضور داشتند.