بیشتر توصیف‌ها در اشعار دیوان خاقانی شروانی واقعی و جاندار است و نسبت به شاعران طبیعت‌گرا اغراق کمتری دارد.

دست کم از آغاز سده دوم هجری در بازار نقد ادبی عرب بحثی پیرامون اینکه آیا شعر باید از دانش، فلسفه و اندیشه به دور باشد یا اینکه مانعی در بهره‌گیری شاعر از آن نیست، به وجود آمده است

ضمیمۀ ۲۹ دوفصلنامه علمی - پژوهشی آینه میراث (دوفصلنامۀ ویژه کتاب‌شناسی، نقد کتاب و اطلاع‌رسانی در حوزه متون) با عنوان «بدیل بی‌بدیل» نوشتۀ سعید مهدوی‌فر منتشر شد

خاقانی - همچنان که خود می‌گوید - در سخن‌پروری، طریق غریبی دارد. او از نخستین شاعران پارسی است که رفتار هنری ویژه و سازمانمندی را در پیش گرفته و سخنش از بوطیقای مشخصی پیروی می‌کند