میراث مکتوب – کتاب بناهای چهارتاقی ایران تألیف دکتر عباس نامجو از سوی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی منتشر شد.
در فاصله بین سدۀ سوم تا نهم هجری، متون معتبر قابل توجه‌ای در حوزۀ تاریخ و جغرافیا، معروف به تواریخ محلی تألیف شده است. این متون یکی از متقن‌ترین منابع در تاریخ، جغرافیای تاریخی و باستان شناسی ایران است. منابعی که با تحلیل و بررسی هر یک، پرده ای از تاریخ غبارآلود کشور کنار زده می شود. مباحثی چون سیاست، اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و بسیاری دیگر از مسائل و مصائب مردم و جوامع را می توان از لابلای متون یافت.
بناهای تاریخی ایران از جمله بناهای بر جای مانده از دوران پیش از اسلام است که در دوران اسلامی همچنان پابرجا بوده اند. تعداد این بناها که از دوران ساسانی تا دوران اسلامی برجای مانده بالغ بر ۱۲۰ بنا است. پلان بناها عمدتاً مشابه یکدیگر است. بنایی مربع یا مربع مستطیل که از چهارطرف چهار درگاه یا تاق دارد. برخی دارای دالان طواف در اطراف و شماری دیگر ایوانی در مقابل دارند. گنبدی کوچک بر روی چهار فیلپوش یا گوشواره بر فراز این بناها قرار گرفته است.
کتاب بناهای چهارتاقی ایران بر مبنای مطالعۀ متون سده های سوم تا نهم هجری قمری و مطالعات میدانی نگارنده تألیف شده است.
در این کتاب پس از مقدمه، در فصل اول کتاب تحلیل متون و منابع، منابع عصر ساسانی، منابع تاریخ ایران از قرن سوم تا نهم هجری قمری، منابع قرن سوم، منابع قرن چهارم، منابع قرن پنجم، منابع قرن ششم، منابع قرن هفتم و منابع قرن هشتم بررسی شده است.
در فصل دوم نیز آتشکده ها به عنوان مهم ترین بناهای چهارتاقی معرفی می شود و در این فصل دربارۀ آتش در دوران تاریخی ایران، آتشکده ها از آغاز تا حاکمیت اسلام در ایران، چهارتاق ساختمان اصلی آتشکده ها و ریختار آتشکده ها توضیحاتی ارائه شده است.
اما فصل سوم را باید مهم ترین و اساسی ترین فصل این کتاب دانست که به توزیع مکانی چهارتاقی در ایران اختصاص دارد. در فصل چهارم و پایانی این کتاب جداول، نتیجه گیری، منابع و مأخذ و نمایه آمده است.
اساسی ترین ویژگی کتاب بناهای چهارتاقی ایران را باید در این موضوع دانست که تمامی چهارتاقی ها در سراسر ایران در این اثر مورد مطالعه قرار گرفته است. در این کتاب، ایران به ۹ ایالت تقسیم شده است. ملاک تقسیم بندی ایالات، الگوهای تاریخی، مختصات اقلیمی و جغرافیایی است. این طبقه بندی شامل ایالات آذربایجان بزرگ، شمال، زاگرس، البرز جنوبی، جنوب غرب، مرکزی، کویر، شرق و ایالت فارس است.
کتاب بناهای چهارتاقی ایران تألیف دکتر عباس نامجو در شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و به قیمت ۱۰۰۰۰۰ ریال از سوی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده است.
در فاصله بین سدۀ سوم تا نهم هجری، متون معتبر قابل توجه‌ای در حوزۀ تاریخ و جغرافیا، معروف به تواریخ محلی تألیف شده است. این متون یکی از متقن‌ترین منابع در تاریخ، جغرافیای تاریخی و باستان شناسی ایران است. منابعی که با تحلیل و بررسی هر یک، پرده ای از تاریخ غبارآلود کشور کنار زده می شود. مباحثی چون سیاست، اقتصاد، فرهنگ، اجتماع و بسیاری دیگر از مسائل و مصائب مردم و جوامع را می توان از لابلای متون یافت.
بناهای تاریخی ایران از جمله بناهای بر جای مانده از دوران پیش از اسلام است که در دوران اسلامی همچنان پابرجا بوده اند. تعداد این بناها که از دوران ساسانی تا دوران اسلامی برجای مانده بالغ بر ۱۲۰ بنا است. پلان بناها عمدتاً مشابه یکدیگر است. بنایی مربع یا مربع مستطیل که از چهارطرف چهار درگاه یا تاق دارد. برخی دارای دالان طواف در اطراف و شماری دیگر ایوانی در مقابل دارند. گنبدی کوچک بر روی چهار فیلپوش یا گوشواره بر فراز این بناها قرار گرفته است.
کتاب بناهای چهارتاقی ایران بر مبنای مطالعۀ متون سده های سوم تا نهم هجری قمری و مطالعات میدانی نگارنده تألیف شده است.
در این کتاب پس از مقدمه، در فصل اول کتاب تحلیل متون و منابع، منابع عصر ساسانی، منابع تاریخ ایران از قرن سوم تا نهم هجری قمری، منابع قرن سوم، منابع قرن چهارم، منابع قرن پنجم، منابع قرن ششم، منابع قرن هفتم و منابع قرن هشتم بررسی شده است.
در فصل دوم نیز آتشکده ها به عنوان مهم ترین بناهای چهارتاقی معرفی می شود و در این فصل دربارۀ آتش در دوران تاریخی ایران، آتشکده ها از آغاز تا حاکمیت اسلام در ایران، چهارتاق ساختمان اصلی آتشکده ها و ریختار آتشکده ها توضیحاتی ارائه شده است.
اما فصل سوم را باید مهم ترین و اساسی ترین فصل این کتاب دانست که به توزیع مکانی چهارتاقی در ایران اختصاص دارد. در فصل چهارم و پایانی این کتاب جداول، نتیجه گیری، منابع و مأخذ و نمایه آمده است.
اساسی ترین ویژگی کتاب بناهای چهارتاقی ایران را باید در این موضوع دانست که تمامی چهارتاقی ها در سراسر ایران در این اثر مورد مطالعه قرار گرفته است. در این کتاب، ایران به ۹ ایالت تقسیم شده است. ملاک تقسیم بندی ایالات، الگوهای تاریخی، مختصات اقلیمی و جغرافیایی است. این طبقه بندی شامل ایالات آذربایجان بزرگ، شمال، زاگرس، البرز جنوبی، جنوب غرب، مرکزی، کویر، شرق و ایالت فارس است.
کتاب بناهای چهارتاقی ایران تألیف دکتر عباس نامجو در شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و به قیمت ۱۰۰۰۰۰ ریال از سوی سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی به چاپ رسیده است.
معرفی کتاب از سیده معصومه کلانکی