تقی الدین کاشانی رندانه و ظریف به سرقت‌هایی شعری اشاره می‌کند

میراث مکتوب – سید علی میرافضلی (زادهٔ ۱۳۴۸ خورشیدی در رفسنجان) شاعر، پژوهشگر ادبیات و طنزنویس ایرانی است. وی دانش آموختۀ رشتۀ زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است (۱۳۷۳) و از شاعران برجستۀ شعر کوتاه به شمار می رود. میرافضلی پدیدآورندۀ شانزده کتاب و یکصد مقاله ادبی است که بیشترین پژوهش هایش را در زمینۀ رباعی و شعر کوتاه انجام داده و در حوزۀ تصحیح دیوان شاعران قدیمی نیز فعالیت داشته است. کتاب جُنگ رباعی (بازیابی و تصحیح رباعیات کهن پارسی) به پژوهش و ویرایش این پژوهشگر در سی و چهارمین دورۀ کتاب سال اثر شایستۀ تقدیر شناخته شد. او همچنین کتاب خلاصة الاشعار بخش یزد، کرمان و نواحی آن را تصحیح کرده است که این اثر به زودی از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر خواهد شد. گفت و گوی زیر دربارۀ این بخش از کتاب خلاصة الاشعار است. برای آغاز دربارۀ این بخش از تذکرۀ خلاصة الاشعار و ویژگی‌های ادبی آن صحبت بفرمایید. تذکرۀ خلاصة الاشعار تقی الدین کاشانی یکی از پرحجم‌ترین تذکره‌های زبان فارسی است که در چهار رکن و یک خاتمه تشکیل شده است. خاتمۀ کتاب به شعرای همعصر تقی کاشانی اشاره دارد که هرکدام 12 اصل است و هر اصل به یکی از نواحی فارسی زبان اختصاص دارد. کاشانی در اصل هشتم از خاتمۀ خلاصة الاشعار به شعرای یزد و بافق و اردستان و زواره کرمان و سیستان پرداخته و چهل شاعر را معرفی کرده است. بخش اول اصل هشتم تذکره، شعرای یزد و دئیگر نواحی، و بخش دوم شعرای کرمان و دیگر نواحی است. تذکرۀ تقی کاشانی در این بخش مانند بخش های دیگر است و تفاوتی از نظر شعر، نثر و سایر ویژگی‌های ادبی ندارد. در این اثر همچنین به برخی شعرا که اهمیت بیشتری داشته اند اهمیت بیشتری داده. برای مثال بخش عمدۀ کتاب به سرگذشت وحشی بافقی اختصاص دارد و از شاعران دیگری مانند پیامی کرمانی و فیضی دکنی شعرهای زیادی در کتاب نقل شده است. برخی صاحب دیوان‌هایی هستند که موجود هستند و برخی دیوان‌هایشان از بین رفته است و این تذکره تنها منبع معتبر یا یکی از معتبرترین مآخذی است که به سرگذشت این افراد می‌پردازد. تقی کاشانی با برخی از شاعران آشنایی چهره به چهره داشته و با برخی در مکاتبه بوده است. این تذکره در کنار تذکرۀ عرفات العاشقین می تواند اطلاعات خوبی از ادبیات عصر صفوی به ما بدهید. اصل هشتم خلاصه الاشعار بین سال‌های 981 تا 1013 هجری قمری تدوین شده. کاشانی، شعرای هند و دیگر نواحی مثل کشمیر و بخارا را که جای دیگری برای درج شعر و سرگذشت آنها نداشته، در انتهای این بخش تذکره آورده است؛ مانند فیضی دکنی، مظهری کشمیری، میرنیازی بخارایی. البته، کرمان و سیستان نزدیک‌ترین نواحی به هند و دکن بوده است. نکته جالب این است که سنجر کاشانی که باید قاعدتاً باید در بخش کاشان به اسم او اشاره می‌شد، جزو شعرای یزد و کرمان و دیگر نواحی آمده و علتش هم این است که در آخرین سال‌هایی که تذکره خود را سامان می‌داده، شعر سنجر کاشانی به دستش رسیده و حیفش آمده که آن را در تذکره خودش نگنجاند؛ ولو آنکه در جایی نامربوط. آیا تقی کاشانی اشاره‌ای هم به شاعرانی از ایران به هند کوچیده‌اند، کرده است؟