میراث مکتوب- نزدیک به 20 سال از تأسیس میراث مکتوب گذشت، اینک شمّه ای واگوییم از آنچه اتفاق افتاده است. پیش از انقلاب تنها چند مرکز وجود داشت که بخشی از فعالیتهایشان، تصحیح و نشر نسخ خطی بود، مانند: بنیاد فرهنگ ایران و انجمن آثار ملی، اما هیچگاه عبارت میراث مکتوب را کسی یا جایی معادل نسخه های خطی به کار نبرد. اما پس از انقلاب اسلامی به موضوع پژوهش و نشر نسخ خطی هویت جدی داده شد، انتخاب این عنوان برای نسخ خطی، از دلایل اهتمام مدیران و متولیان امور فرهنگی کشور، به ضرورت شناسایی و بازسازی و نشر ذخایر علمی و ادبی تاریخ و تمدن اسلامی بوده است.
خوشبختانه اهتمام بلیغ به نشر نسخ خطی در 30 سال گذشته در ایران، هم باعث شده که عنوان میراث مکتوب هویت بخش نسخ خطی فارسی و عربی باشد و هم عنوان ثبت شده ای برای مؤسسه ای که به این عنوان در ایران و مراکز علمی دنیا از جمله در دایرةالمعارف های جهانی مثل ایرانیکا مدخل خاص گرفته و شناخته شده و البته اکنون دیگر این عنوان، مختص فعالیتهای یک مرکز نیست هرچند «ینصرف الذهن الی الفرد الاکمل»، بلکه معرف دایرۀ وسیعی از کوششهای ایرانیان در سراسر کشور برای احیای مواریث غنی و گرانقدر حوزۀ تمدن بزرگ ایران و اسلام می باشد.
الحق و الانصاف کوششهایی که پس از انقلاب در زمینه فهرست نویسی نسخ خطی(بیش از 500 جلد)، تصحیح و نشر متون خطی( بیش از 5000 عنوان)، چاپ فاکسیمیله یا نسخه برگردان( بیش از 500 عنوان)، دیجیتالی کردن و تصویربرداری از نسخ (بیش از 200 هزار) و قراردادن تصاویر آنها بر روی اینترنت ( بیش از 60 هزار عنوان) انجام شده و کارهای بسیار دیگر، ستودنی و قابل مقایسه با کارهای قبل از انقلاب و نیز هیچ کشور عربی یا حتی غربی نیست.
به پیشنهاد دلسوزان و علاقه مندان به حفظ و احیای مواریث فرهنگی، کوشش کردیم که روزی به عنوان میراث مکتوب در تقویم رسمی کشور ثبت شود و خوشبختانه تلاشهای دوستان ثمر بخشید و روز 19 اردیبهشت که به نام شیخ المحدثین ثقة الاسلام کلینی صاحب اصول و فروع کافی موسوم است، به این روز اختصاص یافت تا فرصتی فراهم شود برای معرفی هرچه بهتر و شایسته تر گنجینه های علمی و فرهنگی کشور و قدر و منزلت نسخ خطی و پدیدآورندگان آنها بهتر برای نسل امروز معرفی گردد.
اساساً یکی از عناصر بی هویتی نسل حاضر، این است که از داشته ها و استعداد ها و دستاوردهای گذشتگان خود بی خبرند و نمی دانند آنان در شرایط دشواری دست به چه خلاقیتها و پژوهشهای کلان زده اند. و از سر ناآگاهی جذب تبلیغات غربی شده و نمی دانند که قرنها زبان فارسی، زبان رسمی بسیاری از کشورهای ماوراءالنهر و شبه قاره و عثمانی و آسیای صغیر و … بوده و استعمارگران غربی توانستند با زور و زر و نیرنگ، زبان خود را به دنیا تحمیل کنند و بدان رسمیت بخشند.
به هر روی معرفی کوششهای دانشمندان ایرانی برای نسل امروز در زمینه نسخ خطی امری ضروری و مفید است، لذا در چنین روزی باید تلاش کرد تا شرایط همگانی کردن شناخت و فهم متون فراهم شود و آسیب هایی که این حوزه را تهدید می کند، مانند کتابسازیها و پایمال کردن حقوق مؤلفان، برای درمانش فکر کرد و چاره اندیشید.
ما این روز ارجمند را گرامی می داریم و از همۀ پژوهشگران حوزۀ تصحیح و فهرست نویسی و نسخه شناسی از جمله علامه محمد قزوینی، آقا بزرگ تهرانی، سید عبد العزیز طباطبایی، محدث ارموی، مجتبی مینوی، عباس اقبال آشتیانی، محمد تقی دانش پژوه، ابو القاسم گرجی، ایرج افشار، عبدالله نورانی و دیگران هماره به نیکی یاد می کنیم و برای جوانان تلاشگری که در این عرصه فعالیت می کنند، آرزوی موفقیت داریم و کوششهای مؤسساتی که در این زمینه منشأ خدمات فراوان شده اند، می ستاییم و این روز را به آنان تبریک می گوییم.
خوشبختانه اهتمام بلیغ به نشر نسخ خطی در 30 سال گذشته در ایران، هم باعث شده که عنوان میراث مکتوب هویت بخش نسخ خطی فارسی و عربی باشد و هم عنوان ثبت شده ای برای مؤسسه ای که به این عنوان در ایران و مراکز علمی دنیا از جمله در دایرةالمعارف های جهانی مثل ایرانیکا مدخل خاص گرفته و شناخته شده و البته اکنون دیگر این عنوان، مختص فعالیتهای یک مرکز نیست هرچند «ینصرف الذهن الی الفرد الاکمل»، بلکه معرف دایرۀ وسیعی از کوششهای ایرانیان در سراسر کشور برای احیای مواریث غنی و گرانقدر حوزۀ تمدن بزرگ ایران و اسلام می باشد.
الحق و الانصاف کوششهایی که پس از انقلاب در زمینه فهرست نویسی نسخ خطی(بیش از 500 جلد)، تصحیح و نشر متون خطی( بیش از 5000 عنوان)، چاپ فاکسیمیله یا نسخه برگردان( بیش از 500 عنوان)، دیجیتالی کردن و تصویربرداری از نسخ (بیش از 200 هزار) و قراردادن تصاویر آنها بر روی اینترنت ( بیش از 60 هزار عنوان) انجام شده و کارهای بسیار دیگر، ستودنی و قابل مقایسه با کارهای قبل از انقلاب و نیز هیچ کشور عربی یا حتی غربی نیست.
به پیشنهاد دلسوزان و علاقه مندان به حفظ و احیای مواریث فرهنگی، کوشش کردیم که روزی به عنوان میراث مکتوب در تقویم رسمی کشور ثبت شود و خوشبختانه تلاشهای دوستان ثمر بخشید و روز 19 اردیبهشت که به نام شیخ المحدثین ثقة الاسلام کلینی صاحب اصول و فروع کافی موسوم است، به این روز اختصاص یافت تا فرصتی فراهم شود برای معرفی هرچه بهتر و شایسته تر گنجینه های علمی و فرهنگی کشور و قدر و منزلت نسخ خطی و پدیدآورندگان آنها بهتر برای نسل امروز معرفی گردد.
اساساً یکی از عناصر بی هویتی نسل حاضر، این است که از داشته ها و استعداد ها و دستاوردهای گذشتگان خود بی خبرند و نمی دانند آنان در شرایط دشواری دست به چه خلاقیتها و پژوهشهای کلان زده اند. و از سر ناآگاهی جذب تبلیغات غربی شده و نمی دانند که قرنها زبان فارسی، زبان رسمی بسیاری از کشورهای ماوراءالنهر و شبه قاره و عثمانی و آسیای صغیر و … بوده و استعمارگران غربی توانستند با زور و زر و نیرنگ، زبان خود را به دنیا تحمیل کنند و بدان رسمیت بخشند.
به هر روی معرفی کوششهای دانشمندان ایرانی برای نسل امروز در زمینه نسخ خطی امری ضروری و مفید است، لذا در چنین روزی باید تلاش کرد تا شرایط همگانی کردن شناخت و فهم متون فراهم شود و آسیب هایی که این حوزه را تهدید می کند، مانند کتابسازیها و پایمال کردن حقوق مؤلفان، برای درمانش فکر کرد و چاره اندیشید.
ما این روز ارجمند را گرامی می داریم و از همۀ پژوهشگران حوزۀ تصحیح و فهرست نویسی و نسخه شناسی از جمله علامه محمد قزوینی، آقا بزرگ تهرانی، سید عبد العزیز طباطبایی، محدث ارموی، مجتبی مینوی، عباس اقبال آشتیانی، محمد تقی دانش پژوه، ابو القاسم گرجی، ایرج افشار، عبدالله نورانی و دیگران هماره به نیکی یاد می کنیم و برای جوانان تلاشگری که در این عرصه فعالیت می کنند، آرزوی موفقیت داریم و کوششهای مؤسساتی که در این زمینه منشأ خدمات فراوان شده اند، می ستاییم و این روز را به آنان تبریک می گوییم.