میراث مکتوب- نهمین همایش بین المللی شمس و مولانا با حضور اساتید، علاقه‌مندان و دوستداران شمس تبریزی و مولانا روزهای ۶ و ۷ مهرماه در شهر خوی برگزار شد.
در این همایش از اولین تمبر بلوکی از جنس طلا، منقش به چهره شمس و مولانا رونمایی شد.
سخنرانی اساتید برجسته دانشگاهی، رونمایی از تمبر طلای منقش به چهره شمس و مولانا و ارائه مقالات از سوی شمس پژوهان و مولانا شناسان در محل سالن اجتماعات فرمانداری خوی از جمله برنامه‌های روز اول همایش بین‌المللی شمس و مولانا بود.
نهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا به مدت دو روز در شهر دارالقرار شمس، خوی برگزار شد. گفتنی است ۱۸۷ مقاله به دبیرخانه این همایش ارسال شده بود که ۲۵ مقاله برای داوری انتخاب شده و ۲ مقاله برای ارائه، و بقیه برای چاپ انتخاب شده‌اند.
همچنین در ادامه کارگاه تاریخچه تصویر سازی چاپ سنگی با تاکید بر آثار علیقلی خوئی در خلال نمایشگاه آثار چاپ سنگی میرزا علیقلی خوئی برگزار شد و این کارگاه هم‌زمان با نهمین همایش بین المللی شمس و مولانا و به همت موسسه ترسیم خیال با حضور نوشاد رکنی، رئیس اطلاعات فرهنگی موزه ملی ملک برگزار شد.
در این کارگاه دو ساعته که تحقیقات در مورد آثار چاپ سنگی الخصوص آثار میرزا علیقلی، انواع کاغذ و چاپ، کتاب های تصویرسازی شده به روش چاپ سنگی، نحوه، ابزار و مواد چاپ سنگی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
در این کارگاه به اثر میرزا علیقلی، اولین شخصی که شاهنامه را به صورت چاپ سنگی،تصویرسازی کرد پرداخته شد و در پایان این کارگاه، نقش برجسته شمس اثر استاد نادر جلال، توسط موسسه ترسیم خیال به موزه ملی ملک اهدا شد.
احداث آرامگاه شمس تبریزی؛ مهمترین مطالبه مدیریت شهری
حمیدرضا عمرانی، رئیس شورای اسلامی شهر خوی، صبح پنج‌شنبه، ۶ مهرماه ۱۴۰۲ در نهمین همایش بین المللی شمس و مولانا با حضور اساتید، علاقه مندان و دوستداران شمس تبریزی در شهر دارالقرار شمس خوی که در سالن مجتمع آموزشی فرهنگی بوتراب آغاز به کار کرد، گفت: سخن از شمس گفتن، ریشه در اندیشه انسانی دارد چرا که شمس صرفا یک عارف نیست بلکه بیانگر ویژگی‌های ویژه انسانی است.
رییس شورای اسلامی شهر خوی و نائب رئیس هیئت مدیره تولیت شمس تبریزی افزود: تاریخ شهرستان خوی غنی است و این شهردر طول تاریخ در ابعاد انسانی و رویدادهای مختلف اجتماعی و ابعاد اندیشه‌های عارفانه و رشادت‌ها و حوزه‌های مختلف دینی، نقش بسیار موثری داشته است.
وی ادامه داد: امروز مدیریت شهری خوی در کنار شورای اسلامی شهر گام‌های بلندی را در شکل‌گیری این همایش‌ها، جشنواره‌ها و کنگره‌ها برمیدارند و همچنان این مسیردهی برای رونق بخشی به بیان اندیشه‌های متعالی انسانی جاری در تمدن ایران اسلامی ادامه دارد و تلاش می‌کنیم که با رونق بخشی به فضای فرهنگی و توسعه آن امکان پیوند شهر خوی به شهرهای بزرگ فرهنگی را فراهم سازیم.
این مسئول گفت: آرامگاه شمس تبریزی که در شهر تاریخی خوی واقع شده، به عنوان مرکز توجه شمس و مولانا شناسان ایران و جهان و شیفتگان عرفان و ادب ایرانی اسلامی است و هر ساله شاهد برگزاری همایش در این شهر هستیم.
رئیس شورای اسلامی شهر خوی احداث آرامگاه شمس تبریزی را یکی از مهمترین مطالبه مدیریت شهری عنوان کرد.
عمرانی افزود: ازسال ۱۳۹۷ که همکاری موسسه تولیت شمس تبریزی با پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با امضای تفاهم‌نامه همکاری در برگزاری این رویداد بین المللی آغازشده و موسسه استنادی علوم جهان اسلام نهمین همایش بین المللی شمس و مولانا را به رسمیت شناخته و کد بین المللی این رویداد را صادر کرد.
ضرورت معرفی دوباره شعر و اندیشه «شمس تبریزی» به ایرانیان و جهانیان
محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی طی سخنانی در این آیین گفت: وقتی «حسام الدین» به مراد خود «مولانا» اصرار کرد که تجارب عرفانی و معرفتی خویش را برای او و آیندگان بیان کند، مولانا گفت من را به زحمت نینداز، چرا که من در حالتی از فنا هستم و آن چه درآن دوره بین من و شمس تبریزی جریان داشت،به مدد زبان قابل بیان نیست.
شالویی اضافه کرد: مولانا شخصیتی گوشه نشین و زاهد بود و در نوعی از افسردگی و مردگی بسر می برد تا آنکه به دیدار شمس و ارادت به وی زنده وپویا شد و سخن او مبین همین مطلب است:
مرده بدم زنده شدم گریه بدم خنده شدم
دولت عشق آمد و من دولت پاینده شدم
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در ادامه گفت: در احوالات مولانا آمده است که ایشان به سه تن عشق و علاقه ای وافر داشت؛ اگرچه افزون بر آنها به برخی دیگر چون محقق ترمذی نیز علاقه مند بود. اما از میان آن سه نفر(یعنی صلاح‌الدین زرکوب و حسام الدین چلپی)، شمس تبریزی رنگ و بوی دیگری برای او داشت وبا وجود وی، دیگران نزد او به حاشیه می رفتند:
چون حدیث روی شمس‌الدین رسید
شمس چارم آسمان سر در کشید
واجب آید چونکه آمد نام او
شرح کردن رمزی از انعام او
این نفس جان دامنم برتافتست
بوی پیراهان یوسف یافتست
کز برای حقِ صحبت سال‌ها
بازگو حالی از آن خوش حال‌ها
اینجاست که به حسام الدین می گوید:
لاتکلفنی فانی فی الفنا
کلت افهامی فلا احصی ثنا
کل شیء قاله غیرالمفیق
ان تکلف او تصلف لا یلیق
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی تأکید کرد: مولانا در روایت های داستان گونه خود به فنا و محو شدن خویش در «شمس» دائما اشاره دارد به خصوص در داستان «مرد نحوی» به روشنی به این مهم اشاره می کند. اگرچه «شمس»، مولانا را یافت، اما مولانا او را بهتر پیدا کرد. مولانا تأکید می کند که سالک الی الله باید از پیر طریقت تبعیت کند و مسئله تبعیت از پیر دانای راه برای او اهمیت بسیار دارد.
او افزود: «شمس» در مقالات خود وقتی درباره ابن عربی سخن می گوید، او را به مانند کوه توصیف می کند؛ با این حال از متابعت او تمجید نمی کند. این متابعت همان است که مولانا دائما می گوید، من نیاز دارم که تابع پیر و مراد خود باشم.
شالویی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: اگر بخواهیم «شمس» را بشناسیم باید مولانا را بشناسیم و اگر بخواهیم مولانا را بشناسیم باید از مجرای شمس او را فهم نماییم. ولی آن کس که او را کشف کرد همان شمس تبریزی بود.
مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان سخنان خود از مجموعه فعالیت های استانداری، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و میراث فرهنگی و گردشگری و استادان و مدیران ارشد فرهنگی و هنری استان آذربایجان شرقی در پاسداشت مقام معرفتی شمس تبریزی تقدیر کرد و گفت: باید برنامه‌ریزی منسجمی صورت گیرد تا شهر خوی در طول سال با اقبال ایرانیان و جهانیان علاقه‌مند به زبان و فرهنگ فارسی مواجه شود و از این رهگذر شهر خوی و شمس تبریزی نیز به نحو مناسبی به دنیا معرفی شوند.
در ادامه سید حمید پورمحمدی پژوهشگر و استاد دانشگاه طی سخنانی اظهار کرد: استان آذربایجان‌غربی مرکز تجمع اقوام، ادیان و مذاهب مختلف است، شهرستان خوی نیز شهری است که انسان‌های بزرگی چون پوریای ولی و کوراوغلی را به جهانیان عرضه کرده است.
او تصریح کرد: شمس تبریزی تربیت یافته ابوبکر زنبیل باف تبریزی است و نخستین یادکرد شمس از استاد خود در مقالات، مربوط به بی‌اعتنایی شیخ ابوبکر، در برابر ارباب زر و زور است .بزرگان ما در گذشته آزادی درونی داشتند و شمس نیز به مولانا نشان داد که باید غرور و شهرت خود را کنار بگذارد.
در ادامه این آیین حجت‌الله ایوبی دبیر کل سابق کمیسیون ملی یونسکو – ایران سخنرانی کرد و گفت:ضروری است که شعر و اندیشه عارفانی چون شمس تبریزی در روح و روان مردم پرورش داده شوند تا ارتباط معنوی میان آنان و عموم مردم برقرار گردد.
او تأکید کرد: استاد محمد علی موحد بانی اصلی چاپ مقالات شمس تبریزی بودند و برای اولین بار این اثر را ترجمه و ایران و جهان پارسی زبان عرضه کردند.
ایوبی تصریح کرد: باید توجه داشت که شعر و ادب و عرفان و حکمت و پرداختن به مفاخر این عرصه ها و ترویج آرا و آثار آنان از جمله اقداماتی است که موجبات توسعه فرهنگی و علمی کشور را به ارمغان خواهد آورد.
در بخش دیگری از این مراسم نیز مجید شاه حسینی، رئیس فرهنگستان هنر اشعاری در وصف شمس و مولانا برای حاضران قرائت کرد.
شمس و مولانا؛ پیونددهنده ملت‌ها
محمدصادق معتمدیان، استاندار آذربایجان‌غربی، عصر جمعه، ۷ مهرماه ۱۴۰۲ در آیین اختتامیه نهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا که در مجتمع فرهنگی بوتراب برگزار شد، گفت: این همایش از رهگذر ارائه مقاله‌های وزین، پژوهشگران رشته معرفت همچون دوره‌های گذشته سر تحول عرفانی، فلسفه‌ای، ادبی و اعتقادی است و به‌دلیل وابستگی ادیبان مختلف به حوزه معرفت همچون فی ما فیه مولانا، مثنوی مولانا، دیوان شمس تبریزی و مجموعه مقالات شمس تبریزی که از جمله برجسته‌ترین آثار بوده و محتوای آنها دارای پیام صلح و دوستی بین انسان‌ها است.
وی افزود: بیشتر آثار شمس و مولانا را در غرب و شرق ترجمه کردند و شمس و مولانا رمز تداوم و پیونددهنده ملت‌ها است.
معتمدیان ادامه داد: از انجایی که شهرستان خوی سرزمینی است که شمس تبریزی در آن آرامیده نقش بسزایی در حوزه فرهنگ دارد و شهرستان خوی را باید به‌عنوان شناسنامه عرفان و فرهنگ اسلامی به جهانیان شناساند.
وی گفت: این دیار جایگاه والایی در فرهنگ داشته و سرزمین عالمان، عارفان و ادیبان مختلفی بوده و با قرارگیری در جاده ابریشم محل جهان‌گران و دانشمندان زیادی است.
استاندار آذربایجان‌غربی گفت: زیرساخت‌های فرهنگی این شهرستان با حضور شخصیت‌های فرهنگی همچون شمس غنی است که نیاز به معرفی دارد.
وی ادامه داد: در دولت مردمی سیزدهم در راستاس تامین روابط بین کشورها رشد و بالندگی جوانان اهتمام ویژه‌‌ای به معرفی این شخصیت‌ها دارد.
معتمدیان افزود: توجه به پتانسیل‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری و ایجاد روابط توسعه‌ای نقطه اتصال بین اروپا است و معتقدیم که روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی لازمه پیشرفت است.
عادل نجف زاده نماینده مردم خوی و چایپاره در مجلس شورای اسلامی نیز در این رویداد فرهنگی و ادبی از تلاش های رییس، مدیران و مجموعه کارکنان انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در برگزاری آیین های بزرگداشت مفاخر و چاپ و انتشار میراث عظیم باقی مانده از این بزرگان تقدیر کرد و گفت: امیدواریم با مساعدت مسئولان فرهنگی و هنری استان آذربایجان غربی خاصه شهرستان مفاخر پرور خوی و با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی قدم های موثری در زمینه معرفی و تجلیل از جناب شمس تبریزی و مفاخر و مشاهیر کمتر شناخته شده این دیار برداشته شود.
رونمایی از کتاب‌های «دو دریا» و «مقیم دریا» و مجموعه مقالات شمس تبریزی
در پایان این آیین و پس از اجرای قطعات موسیقایی و آوازی با موضوع اشعار مولانا و برخی سروده های استاد محمد علی موحد، از مجموعه کتاب «دو دریا»، «مقیم دریا» و مجموعه مقالات شمس تبریزی با حضور استادان و سخنرانان حاضر در جلسه رونمایی شد.
کتاب «مقالات شمس» شامل مطالب ارزنده‌ای با موضوع عرفان است؛ این کتاب سوال و جواب‌های شمس و مولانا و مریدان و منکران آنان را در بر می‌گیرد و توسط شاگردان وی گردآوری شده است و این مجموعه مقالات به‌صورت کتاب ۹ جلدی است.
کتاب «دیدار دو دریا «چهل روایت درباره شمس و مولانا» از مسلم عباسپور است و همانگونه که از نامش پیداست چهل روایت داستانی جذاب و گیرا از داستان آشنایی شمس و مولانا را روایت می‌کند و کتاب مقیم دل حکایت‌هایی از زندگی مولانا برای انسان زمانه ما است.
در معرفی کتاب دیدار دو دریا می‌خوانیم: من شمسم. نیامدم مولانا را آرام کنم. آمدم ناآرام‌اش کنم، آشوبی زیبا به پا کنم، بی‌خودی و عاشقی نو نثار آورده‌ام. خلعت زیروزیر، دهل عتاب، دف مستی، بوسه اتش عشق بر جبین سرد سواد او جرقه‌ای بر هیمه‌های هیاهوی او، بر همه‌ی او، سوختنی سازنده هدیه آوردم. آمدم او را زنده‌تر کنم، بارانی بر بیابان جان، وزش ابدی بهاری در زمستان. تمنای گوارای گلویی برای آواز آمدم تا مولانا را سفر دهم از شیخی به شادی، از خوف و زهد، به امن و ذوق. آمدم این غزالی‌خوان خائف را غزل‌خوان عاشق کنم.
من با مولانا به زبان آتش سخن می‌گویم….
همچنین با توجه به فراخوان‌های صادر شده در خصوص دریافت مقاله، ۱۸۷ مقاله به دبیرخانه این رویداد بین‌المللی ارسال شده بود که از میان آنها، ۲ مقاله به شکل ارائه و ۲۳ مقاله برای چاپ توسط داوران انتخاب شده است.
سخنرانی‌های شهبازی در مورد سیاست و حکومت از نگاه مولانا، ناصر مهدوی؛ تابش نور شمس در مولانا، برپایی میز هندوستان با حضور اعظم لطفی، بلرام شکال، حامد وفایی در مورد شمس‌پژوهی در هند، امیرحسین ماحوزی در مورد تصویر معشوق در دیوان شمس (معشوق از رهگذر تصویرات شمس)، اجرای علی نخستین شاکر با تک‌نوازی سه تار و آواز، سخنرانی محمود آجار و ایپک شنگول در مورد شمس‌پژوهی، محمد طاهری خسرو با عنوان استادان شمس، ارائه مقاله دوم سیده سوزان انجم روز با عنوان پیوند نیاز و راز: تحلیل رابطۀ وجودی انسان و خدا از منظر شمس تبریزی و مولانا، سخنرانی نصراله‌پور؛ شهردار خوی، معتمدیان؛ استاندار آذربایجان‌غربی، نجف‌زاده؛ نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، رونمایی از تصنیف«مرید»، شالویی؛ رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، مجید شاه‌حسینی؛ رئیس فرهنگستان هنر، اجرای گروه موسیقی ماهور، سخنرانی پورمحمدی، معاون سابق سازمان برنامه و بودجه و حجت الله ایوبی با موضوع آرامگاه شمس از رویا تا واقعیت از جمله برنامه‌های آئین اختتامیه نهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا در مجتمع فرهنگی آموزشی بوتراب بود.
همچنین در پایان این مراسم از ادیبان و شمس‌پژوهان حاضر در نهمین همایش بین‌المللی شمس و مولانا تجلیل شد.