اولین سخنران این نشست علی رازقی از مدرسان و پیشکسوتان نجوم آماتوری استان گیلان بود که دربارۀ موضوع «سیارات خارج از منظومه شمسی» سخن گفت و سپس پویا احمدی‌فرد عضو انجمن علمی پژوهشی نجم شمال با موضوع «داستانهای فضایی، شاتلها – بخش دوم» سخنرانی کرد.
در ادامه احسان شواربی دانشجوی کارشناسی باستان‌شناسی دانشگاه تهران و دانشجوی ایران‌شناسی دانشگاه بامبرگ آلمان به صورت آنلاین و زنده از آلمان با موضوع «منابع موجود دربارۀ اخترشناسی در دورۀ ساسانی» مقاله خود را ارائه داد و به پرسش‌های حاضران در انجمن نجوم پاسخ داد. سخنران آخرین برنامۀ علمی این نشست مهمان وِیژه انجمن نجوم ثاقب گیلان پروفسور جان لنارت برگرن از کانادا بود که در مورد ساعت های آفتابی سخنرانی کرد.
پس از سخنرانی های علمی، بخش دوم برنامه آغاز شد. در ابتدا پروفسور برگرن برای حاضران چند کتاب ساعتهای آفتابی معرفی کرد و کتاب‌ها را به انجمن نجوم ثاقب اهدا نمود.
در این مراسم همچنین لوح عضویت افتخاری انجمن نجوم ثاقب گیلان به پروفسور برگرن اهدا شد.
برگزاری جشن تولد برای پروفسور برگرن و کوشیار گیلانی (به مناسبت ۱۰۵۰ سالگی تولد کوشیار) در انجمن نجوم ثاقب گیلان از دیگر برنامه‌های این مراسم بود.
همچنین مسئول اجرایی این برنامه ثریا دریادل و مجری برنامه سینا خوشنود بودند. در این مراسم مهمان هایی از دانشگاه گیلان و مرکز پژوهشی میراث مکتوب حضور داشتند.
در ادامه می توانید چکیده هایی کوتاه از سخنرانی های ارائه شده در انجمن نجوم ثاقب را مطالعه کنید.
«سیارات خارج از منظومه شمسی»
بحث پیدایش حیات در سایر سیارات به لحاظ غیر علمی از سالهای دور مورد توجه مردم بوده است. این صحبتها بیشتر جنبۀ کنجکاوی و بیان احساسات گوینده را داشت. با کشف اولین سیاره در سال ۱۹۹۲ این موضوع به طور جدیتری توسط منجمان مورد بررسی قرار گرفت. سمینار سیارات خارج از منظومه شمسی تلاشی بود برای بررسی کاملاً علمی و نتیجه گیری پیرامون شرایط امکان وجود حیات در سیاراتی که به دور سایر ستارگان در حال گردش هستند. با بررسی برخی از پارامترها نظیر اندازۀ ستاره و کمربند حیاتی (که به فراخور میزان بزرگی، جرم و گرمای ستاره در اطراف آن قرار دارد) مثالهایی واقعی از سیاراتی را نشان داد که در این کمربند حیات قرار داشتند. بنابراین این سیارات میتوانند کاندیدهایی برای وجود نوعی زندگی باشند. نمایش فیلمهای کوتاهی از روشهای یافتن این سیارات و نمایش پروژههای عملی سال های جاری کمکی جهت درک بهتر این موضوع بود.
«داستانهای فضایی، شاتلها- بخش دوم»
شاتل ها، از جمله وسایل نقلیۀ فضایی هستند که قابلیت انجام ماموریتهای سرنشین دار و رفت و برگشتی در مدار نزدیک زمین را فراهم ساختند. این فضاپیماها امکان حمل بین ۴ تا ۷ فضانورد را دارند و در هر ماموریت توانایی انتقال بیش از ۲۲ تن محموله را به مدار دارا هستند. تحقیقات روی این پروژه در اوایل دهۀ هفتاد میلادی توسط دو ابر قدرت در علوم فضایی (ایالات متحده و شوروی) آغاز شد. شوروی به دلیل هزینه های بسیار زیاد این پروژه با ساخت چند نمونه اولیه از اولین شاتل خود (بوران) و انجام تنها یک ماموریت فرا جوی، آن هم بدون سرنشین، این برنامه فضایی را تعطیل کرد. در طرف دیگر ایالات متحده ۵ فروند از این وسایل نقلیه را تولید کرده و به خدمت گمارد. اولین پرواز شاتلها برای انجام یک ماموریت فضایی در ماه آوریل ۱۹۸۱ توسط شاتل کلمبیا انجام گرفت. دو شاتل چلنجر و کلمبیا در دو سانحۀ فضایی دلخراش به ترتیب در سال های ۱۹۸۶ و ۲۰۰۳ از بین رفتند و باعث کشته شدن مجموعا ۱۴ فضانورد شدند. این پروژه پس گذشت ۳۰ سال و انجام ۱۳۵ ماموریت فضایی در ماه جولای سال ۲۰۱۱ با فرود شاتل آتلانتیس در بازگشت از آخرین ماموریت فضایی خود خاتمه یافت.
«منابع موجود دربارۀ اخترشناسی در دورۀ ساسانی»
آگاهی کنونی ما از وضعیت حوزه های گوناگون علمی، از جمله نجوم، در دورۀ ساسانی و به طور کلی در ایران باستان بسیار محدود است. علت این امر کمبود منابع علمی بازمانده از آن روزگار است. در میان متون فارسی میانۀ باقی مانده از دورۀ ساسانی هیچ اثری که مستقیماً با دانش نجوم در ارتباط باشد، به دست ما نرسیده، لیکن در میان برخی دیگر از متون میتوان به صورت غیرمستقیم اطلاعاتی دربارۀ نجوم دورۀ ساسانی به دست آورد. همچنین در منابع فارسی و عربی دورۀ اسلامی اشاراتی به وجود چند کتاب نجومی در دورۀ ساسانی شده که عمدتاً در صدر اسلام از فارسی میانه به عربی ترجمه شده بودند. از آن جمله میتوان به زیج شهریاران، وزیدگ (گزیده)، تنگلوشا و کتاب موالید (اثر اندرزگر پسر زادان فرخ) اشاره کرد. بنا بر اطلاعاتی که منابع دورۀ اسلامی دربارۀ این آثار به دست میدهند، ظاهراً بخش قابل توجهی از آثار نجومی دورۀ ساسانی متأثر از مکاتب علمی رومی – یونانی و هندی بوده است.
«ساعت های آفتابی»
ایشان در ابتدا ضمن مروری برتاریخچه استفاده از مواد و ابزارهای مختلف جهت زمانسنجی مانند سنگ، چوب، آتش، آب و … به معرفی نمونههایی از انواع رایج این ابزارها در گذشته پرداختند. پس از آن با معرفی اولین ساعتهای آفتابی مورد استفاده بشر در مصر، ساختار و نحوه عملکرد این ساعتها را شرح دادند. در ادامه با ارائۀ روابط و محاسبات هندسی برای ساخت اجزای ساعتهای آفتابی در مکانها و نقاط مختلف، نحوۀ محاسبۀ زمان و اصلاحات لازم برای استفاده از این ساعتها را توضیح دادند. با معرفی آنالما تحت عنوان تغییر مکان ظاهری خورشید در هر روز که حاصل از تمایل صفحه مداری حرکت زمین به دور خورشید در طول سال است به تفاوت زمان حقیقی با زمان قراردادی میانگین پرداختند. این اختلاف ناشی از یکسان نبودن مدت زمان روز و شب در طول سال به دلیل انحراف محور قطبی زمین می باشد. در انتها ایشان با نمایش تصاویری از انواع ساعت های آفتابی در نقاط مختلف جهان و نحوه عملکرد آنها به سخنرانی خود پایان دادند.
گزارش از مرتضی صومی – عضو انجمن نجوم ثاقب گیلان
