کیمیا در سایه تُغلُق

میراث مکتوب- حسن بن زاهد، مشهور به غریبِ کرمانی از دانشمندان ایرانی است که در نیمه اول سده هشتم هجری زنده بوده است. وی در سال ۷۲۳ هجری قمری از فضای نامساعد اجتماعی و فرهنگی ایران در زمان حکومت ابوسعیدِ بهادر از ایلخانان مغول به زیر سایه حمایت سلطان محمد بن تُغلُق، دومین پادشاه ساسله تُغلُق شاهیانِ هند پناه برد و آثاری در علم کیمیا تألیف و به آن پادشاه تقدیم نمود. اولین اثر این نویسنده، کتابی به زبان فارسی با عنوان مفتاح الرموز در ۶ باب و ۳۱ فصل است. این کتاب در کلیات و مبانی علم کیمیا و بین سال های ۷۲۳ تا ۷۲۶ هجری قمری تصنیف شده است. از این دانشمند مسلمان، که متأسفانه تاکنون ناشناخته مانده است، حداقل دو اثر دیگر در علم کیمیا به زبان فارسی بر جا مانده است: مقلادالکنوز که جنبه علمی و تجربی آن بیشتر بوده و به شرح فرایندها و آلات و ادوات کیمیاگری پرداخته و رساله مختصری با عنوان منتخب مفتاح الکنوز شباهت دارد، اما کتاب مستقلی است.
این چکیده مقاله ای است با عنوان «حسن بن زاهد کرمانی دانشمند کیمیایی سده هشتم هجری و آثار او در کیمیا» که علی کاوسی رحیم آنرا در شماره اخیر نیمسال نامه تاریخ و تمدن اسلامی به چاپ رسانیده است. در زیر عنوان سایر مقالات موجود در این شماره را می توانید بخوانید:
خلط روایات تاریخی ـ افسانه اُرَینب: عبدالرحیم قنوات
تطور گفتمان تفویض در سده دوم هجری و طیف مفضّل بن عمر: سید محمدهادی گرامی
حلقه مشترک و پیوند آن با اصطلاحات حدیثی: سید علی آقایی
منازعات حنابله با شیعه امامیه در عصر سلجوقی: علی محمدی
مبانی نظری موسیقی دوره سلجوقی در متون قرون پنجم تا هفتم هجری: بابک خضرائی
محاسبه کمیت های کسوف حلقوی ۲۹ شوال ۶۸۱ هـ/۳۰ ژانویه ۱۲۸۳ م. در زیج محقق سلطانی شمس الدین محمد وابکنوی: سید محمد مظفری
تجارت در دریای مدیترانه: بررسی معاهدات تجاری ابوالحسن و ابوعنان مرینی با دولت های مسیحی: یونس فرهمند
بارتلمی دی هربلو و «کتابخانه شرقی» او: عباس احمدوند و امیر مؤمنی هزاوه
نیمسال نامه علمی ـ پژوهشی تاریخ و تمدن اسلامی؛ شماره پانزدهم (بهار و تابستان ۹۱)؛ صاحب امتیاز: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات؛ سردبیر: هادی عالم زاده؛ قطع وزیری؛ ۲۰۷+۱۱ صفحه؛ ۲۰۰۰۰ ریال

معرفی کتاب از زکیه بیات