میراث مکتوب – از گزارش هایی كه جسته و گریخته به دست ما رسیده و در تاریخ چاپ می خوانیم، برمی آید كه در شرق، چاپخانه ها این گونه تشكیل می شد كه معمولاً دولت كسی را مأمور می كرد به اروپا برود و دستگاهی بخرد و بیاورد و آموزش ببیند و مهندسی استخدام كند و لوازم یدكی مختصری تدارك ببیند و پس از به سلامت رساندن وسائل در یك مكان دولتی چاپخانه تأسیس و مشغول به كار می شد.
پس از شکست از روسیه در دو جنگ بزرگ در آغاز سدۀ سیزدهم هجری، عباس میرزا، علت اساسی را به درستی عدم آموزش تشخیص داد و اعزام افراد به اروپا برای آموزش های رسمی علمی و به ویژه صنعت چاپ، دستور ورود دستگاهای چاپ، ورود صنعت عکاسی، آغاز شد که نخستین ثمرات عینی و دستیاب خود را در دارالفنون نشان داد. دارالفنون آغازگر نشان دادن اهمیت صنعت چاپ بود.
روشنفکران غیردولتی نیز از وسایل چاپ و روزنامه و مدارس جدید بهره می گرفتند. آنان بی سوادی و بی اطلاعی را عامل عقب ماندن ایرانیان می پنداشتند. لذا باید مدارسی به سبك نوین ایجاد می كردند كه آن هم مشكلات خود را داشت. مدارس نوین نیاز به متون آموزشی داشتند. ایرانی باسواد شده نیاز به کتاب هایی برای مطالعۀ خارج از تحصیل، آگاهی از وضعیت اسفبار ملت خود و وضعیت ملت های دیگر داشت و برای اطلاع از دستاوردهای علمی نیاز به روزنامه داشت.
ادامه این نوشتار را اینجا بخوانید.