کد خبر:2815
پ
rozekhold-m

پژوهشی در منابع و مأخذ روضه خلد

روضه خلد از کتاب‌هایی است که مناسب مجلس‌گویان و اهل منبر است

میراث مکتوب – روضه خلد از کتاب‌هایی است که مناسب مجلس­‌گویان و اهل منبر است؛ زیرا سخنوران از آیات، احادیث، حکایات پندآموز اشعار فارسی و عربی، به وفور استفاده می­‌کند.

این کتاب دارای ۱۸ باب، ۴۲۰ حکایت و ۲۱۴۰ بیت شعر عربی و فارسی است. روضه خلد به عنوان یکی از آثار ارزشمند ادب فارسی، دربر گیرندۀ داستان‌­ها و سخنان حکیمانۀ بسیاری است که منشأ و منبع بسیاری از آنها عربی و برخی از آنها منقول از ایرانیان باستان می‌­باشد. در این پژوهش سرچشمۀ ۲۱۲ حکایت و سخن حکیمانه را از ۴۲۰ حکایت و حکمت موجود در روضه خلد در منابع عربی و نیز منبع ۱۳۳ مورد از این حکایات را در منابع فارسی یافته شده است.

کتاب روضه خلد دارای هیجده باب، چهارصد و بیست حکایت و دو هزار و یکصد و چهل بیت شعر عربی و فارسی است. افزون بر حکایات، از حکمت، تمثیل، نکته، قصه، وعظ، خبر، فایده، و بیان نیز بهره دارد. هر یک از باب­های هجده­‌گانه با حدیثی از پیامبر اسلام (ص) آغاز می­شود و پس از ابیاتی متناسب با موضوع از سروده­های خود شاعر، به شرح حکایاتی متناسب با عنوان باب می‌پردازد. آیات، احادیث، اخبار و ضرب­‌المثل­‌های عربی که زینت­‌بخش کلام مجد خوافی شده­‌اند، نشانه­‌ اشراف مجد خوافی بر زبان عربی و علوم قرآنی است.

روضه خلد از کتاب­‌هایی است که مناسب مجلس­‌گویان و اهل منبر است؛ زیرا در درون حکایات یا پس از آن­ها به موعظه و اندرزگویی می­پردازد و چون سخنوران از آیات و احادیث و اشعار فارسی و عربی، به وفور استفاده می­‌کند. این روش از دیرباز در میان مولفان فارسی و به خصوص نویسندگان صوفیه رواج داشته است.

«مجد خوافی» پنجاه سال از عمرش را به یادگیری و آموزش گذارنده، و پیوسته کار او وعظ و تذکّر بوده است، بنابراین به نظر می­آید که وعظ­‌گویی وی گاه منجر به اطناب در بیان برخی از حکایات او شده است.

با بررسی­‌ها و باریک‌بینی­‌هایی که در این پژوهش صورت گرفته، مشخص گردید، مجد خوافی غالب حکایات خود را از منابع عربی و فارسی پیش از خود اقتباس کرده است. به همین سبب جستجوی این تأثیر و تأثر در چارچوب ادبیات تطبیقی بر اساس مکتب فرانسه قرار می‏گیرد.

در این پژوهش براساس مکتب تطبیقی فرانسه تلاش شده است منابع حکایات و روایات حکیمانه روضه خلد را از منابع عربی و فارسی قبل از مجد خوافی، مشخص نموده؛ ضمناً در برخی موارد به منابع بعد از روضه خلد نیز اشاره کرده­ است.

فهرست مطالب کتاب به این قرار است:

مقدّمه

مقدّمه مولف

آغاز کتاب

باب اوّل: در صفات حکام

باب دوّم: در بیان علم

باب سیم: در بیان شفقت

باب چهارم: در عشق

باب پنجم: در عهد و پیمان

باب ششم: در بی‌وفایی دنیا

باب هفتم: در کرامات اولیاء­الله

باب هشتم: در ادب نفس

باب نهم: در بیان رفاقت و صحبت

باب دهم: در ریاضت و احوال فقر

باب یازدهم: در نکاح و احوال زنان

باب دوازدهم: در حسد

باب سیزدهم: در ظلم و فساد آن

باب چهاردهم: در بخل و لئیمی

باب پانزدهم: در نوادر کلام

باب شانزدهم: در احوال طوایف

باب هفدهم: در احساس با اهل فضل

باب هیجدهم: در بیان دین و موعظت

پی­نوشت

فهرست­ها

فهرست آیات

فهرست احادیث و اقوال

فهرست اشعار عربی

فهرست اشعار فارسی

فهرست اعلام

فهرست مکان­ها

فهرست کتاب­ها

فهرست منابع

روضه خلد به عنوان یکی از آثار ارزشمند ادب فارسی، دربرگیرندۀ داستان‏ها و سخنان حکیمانۀ بسیاری است که منشأ و منبع بسیاری از آنها عربی و برخی از آنها منقول از ایرانیان باستان است، خوافی بر طبق سنّت داستان­‌نویسی کهن پارسی، حکایات و داسـتان­های خود را از متون فارسی و عربی پیش از خود گرفته است. وی نه تنها اشاره‏‌ای به سرچشمۀ این حکایت‏ها نکرده، بلکه ادعا کرده است که از سخن هیچ کس بهره نبرده است: «نه در نظم وی متابع دیگری بوده‌ام و نه در نثر وی مشایع سخنوری.»

این در حالی است که ما در این پژوهش سرچشمه ۲۱۲ حکایت و سخن حکیمانه را از ۴۲۰ حکایت و حکمت موجود در روضه خلد در منابع عربی و نیز منبع ۱۳۳ مورد از این حکایات را در منابع فارسی یافته‌­ایم.

کتاب حاضر براساس نسخۀ موجود در کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران به رشتۀ تحریر درآمده است، که شامل ۳۹۸ صفحه می­باشد.

در پایان نسخه خطی، کاتب، خود را فضل الله بن مرتضی معرفی کرده و تاریخ ختم کتابت را ۲۰ شوال سال ۸۳۴ اعلام کرده است. مولفان این اثر پس از تلاش­های ارزشمند وفایی، ضرورتی برای مقابلۀ نسخه­‌ها ندیده، و این پژوهش را در مسیر جستجو در سرچشمه‌­های فکری مجد خوافی در حکایات و اقوال حکیمانۀ روضه خلد قرار داده­‌اند.

پژوهشی در منابع و مأخذ روضه خلد مجد خوافی نگاشته دکتر وحید سبزیان‌پور و سارا حسنی از سوی انتشارات یاردانش در سال ۹۲ منتشر شده است.

منبع: کتابخانه مجلس شورای اسلامی

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612