میراث مکتوب- کتاب «نقاشی‌های سلطنتی ایران در عصر قاجار» با سرویراستاری لیلا دیبا (با همکاری مریم اختیار) و ترجمه علیرضا بهارلو و کیانوش معتقدی توسط انتشارات خانه فرهنگ و هنر مان منتشر شد.
کتاب «نقاشی‌های سلطنتی ایران در عصر قاجار» با سرویراستاری لیلا دیبا (با همکاری مریم اختیار) به‌تازگی ترجمه علیرضا بهارلو و کیانوش معتقدی از سوی انتشارات خانه فرهنگ و هنر مان منتشر و راهی بازار نشر شده است.
یکی از مهمترین منابع مطالعاتی در زمینه سبک‌شناسی و تحولات نقاشی‌های سلطنتی ایران در چهار سده اخیر است که بخش عمده آن بر عصر قاجار تمرکز یافته است. هنر قاجار به عنوان دستاورد دوران متأخر تاریخ ایران و هنری که با سیاست، جامعه، ادبیات و باورهای دینی پیوندی نزدیک داشته، از ظرفیت‌های بالقوه و ویژگی‌های منحصربه‌فردی برخوردار است. امروزه بیشتر صاحب‌نظران بر این نکته اتفاق نظر دارند که هنر و معماری عصر قاجار، از منظر تاریخ‌نگاری هنر، حائز اهمیت و درخور بررسی است. به همین دلیل برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی و نشر کاتالوگ و کتاب درباره نقاشی قاجار فرصت تازه‌ای را برای مطالعه این موضوع و ارتقای شناخت ما نسبت به این برهه مهم تاریخی فراهم می‌کند.
در همین راستا، مهمترین رویدادی که طی واپسین سال‌های قرن گذشته میلادی (۹۹-۱۹۹۸ م) در جهت شناسایی و معرفی هنرهای تصویری قاجار برگزار شده، نمایشگاهی با عنوان «نقاشی‌های سلطنتی ایران در عصر قاجار» به کوشش لیلا دیبا و مریم اختیار بوده است. حاصل این نمایشگاه که تا آن زمان و تا به امروز در نوع خود بدیع و یکه‌تاز محسوب می‌شود، در قالب کتابی با همین عنوان به چاپ رسیده و محققانی در آن قلم زده‌اند که هر یک نام و اعتباری در حیطه تاریخ قاجار و هنر این دوره دارند.
یکی از ویژگی‌های این مجموعه، گردآوری آثار پراکنده‌ای است که به مناسبت‌های مختلف (به عنوان هدایای دیپلماتیک، پیشکش، مهاجرت خانواده‌ها و وابستگان به خارج، و یا خریداری توسط دلالان و خارجی‌ها) به موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی جهان راه یافته و برای نخستین بار توسط کیوریتورهای این نمایشگاه در چیدمان و ترتیبی تاریخی با خوانشی نو به نمایش درآمده است. بدیهی است بخشی از این آثار تا پیش از برگزاری این نمایشگاه نادیده بوده و در این پژوهش به مثابه اسنادی معتبر به پژوهشگران و علاقه‌مندان هنر قاجار معرفی می‌شود.
این کتاب در دو بخش اصلی شامل مقالات تخصصی (تاریخی هنری) و آلبوم تصاویر (به همراه شناسنامه و تحلیل محتوایی آثار) ساماندهی شده و علاوه بر نمایش تابلوهای رنگ روغنی و آبرنگ، در مواردی، نمونه‌هایی از اشیای زیرلاکی و مینایی و رسانه عکس و چاپ سنگی را هم شامل می‌شود. مطالب و تصاویر ارائه‌شده در این کتاب منحصراً مربوط به آثار خود نمایشگاه بوده، اما در مواردی خاص، نگاره‌هایی برای توضیح بیشتر یا مقایسه ساختاری و موضوعی، توسط نویسندگان به اصل مطلب افزوده شده است. با وجود گذشت بیش از دو دهه از انتشار این اثر ارزشمند و اهمیت تصویری و محتوایی آن به عنوان سندی قابل تأمل در حوزه مطالعات تاریخ نقاشی قاجار، مترجمان بر آن شدند تا با کسب اجازه از سرویراستار و نویسندگان کتاب، این اثر کم‌نظیر را به فارسی ترجمه و برای نخستین بار در ایران منتشر کنند.
فهرست مطالب مقالات تخصصی این کتاب به این شرح است:
مقدمه لیلا دیبا بر ترجمه فارسی
مقدمه مترجمان
نقاشی قاجار: به روایت شخصی / بازیل ویلیام رابینسون
ایران عصر قاجار: بررسی تاریخی / عباس امانت
تصویر قدرت و قدرت تصویر: نیّت و نتیجه در نخستین نقاشی‌های عصر قاجار / لیلا دیبا
از کارگاه و بازار تا هنرستان: نظام تعلیم و تولید هنر در عصر قاجار / مریم اختیار
هنر و دیپلماسی: نقاشی‌های قاجاریِ موزه ارمیتاژ / اَدِل ت. آداموا
خوانشی جنسیتی از نقاشی قاجار / افسانه نجم‌آبادی
هنرهای عامیانه: حمایت و دیانت / پیتر چلکووسکی
آلبوم تصاویر (شامل ۹۷ اثر) به همراه متن‌های تحلیلی برای هر اثر به قلم نویسندگان کارشناسان هنر قاجار.
کتاب «نقاشی‌های سلطنتی ایران در عصر قاجار» با سرویراستاری لیلا دیبا (با همکاری مریم اختیار) به‌تازگی ترجمه علیرضا بهارلو و کیانوش معتقدی در ۴۹۶ صفحه گلاسه تمام‌رنگی و بهای ۸۵۰ هزار تومان از سوی انتشارات خانه فرهنگ و هنر مان منتشر و راهی بازار نشر شده است.
منبع: ایبنا