میراث مکتوب- نسخه خطی ۴۷۰ ساله «کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)» و نسخه خطی«العمده فی عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار» که ۴۶۱ سال از عمر کتابت آن می‌گذرد، در آستان قدس رضوی نسخه خطی نگهداری می‌شوند. در این گزارش نگاه کوتاهی به این نسخه‌ها داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
کتاب «کشف الیقین فی فضائل امیرالمؤمنین(ع)» از تألیفات حسن بن سدید الدین یوسف بن مطهر معروف به علامه حلّی(متوفی ۷۲۶ هـ.ق) از اعاظم علمای امامیه و جامع علوم مختلف فقه، اصول، ادب ریاضی، حکمت و کلام و تفسیر است که به صورت مختصر و مفید احادیث و روایات فریقین درباره فضایل، مناقب، امامت و صفات حضرت علی بن ابی طالب(ع) را آورده است.
این نسخه نفیس که به خط نستعلیق توسط محمدباقر بن محمدشریف در جمادی‌الثانی ۹۷۴، در ۶۹ برگ ۱۹ سطری به زبان عربی کتابت شده است در سال ۷۱۰ هجری قمری تالیف شده و در سنه ۱۰۶۵ هـ.ق توسط فاضلخان وقف آستان مقدس رضوی شده است.
صاحب العمده با ۴۶۱ سال قدمت
از دیگر آثار نفیس مرکز نسخ خطی کتابخانه رضوی، کتاب «العمده فی عیون صحاح الاخبار فی مناقب امام الابرار» است که توسط شمس‌الدین یحیی بن حسن بن حسین اسدی حلّی معروف به ابن بطریق (-۶۰۰ق) از اکابر علما و فقهای برجسته شیعه در قرن ششم هجری تألیف شده است.
این کتاب شامل ۹۱۳ حدیث درباره فضائل، مناقب، امامت و ولایت حضرت علی (ع) است که در ۳۶ فصل تدوین شده و عنوان بهترین و معروف‌ترین اثر ابن بطریق در این موضوع به شمار می‌رود و به همین دلیل، بیشتر علما او را با نام «صاحب العمده» می‌شناسند.
نسخه مذکور به خط نسخ ۲۱ سطری توسط زین‌العابدین در تاریخ ۹۸۳ هجری در ۱۸۱ برگ به زبان عربی کتابت شده است.
بیان منزلت امیرالمومنین در آیات قرآن
حجت‌الاسلام دکتر مهدی علیزاده پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی درباره جایگاه امیرالمومنین علی(ع) با استناد به آیات قرآن می‌گوید: آیات زیادى درباره ولایت امام على(ع) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن کریم آمده است. شناخت و درک فضائل ایشان از ادراک و عقل بشر خارج است و ایات و روایات بسیاری بر این امر صحه می‌گذارند.
علیزاده، آیات قرآن، کلام پیامبر(ص)، درک بیانات و حکمت امیرالمومنین و سخنان معصومین (ع) را از جمله راه‌های شناخت این امام همام دانست.
پژوهشگر بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی همچنین با تبیین و تفسیر آیه مباهله، این آیه را مهمترین دلیل قرآنی بر فضیلت و برتری اهل بیت(ع) عنوان کرد.
گزیده جملات قصار حضرت امام علی علیه‌السلام
نثر اللئالی، دومین رساله کوتاه و مختصر است که به جمع‌آوری روایات منقول از حضرت امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام اختصاص یافته است. این رساله به ترتیب حروف الفبا و از طریق اول جملات تنظیم شده است. رساله نثراللئالی که اساس آن به زبان عربی است، دارای ۲۵۸ جمله قصار است که در ۲۹ باب جمع‌آوری شده‌اند و ترجمه‌هایی گوناگون بر آن نگاشته شده است. پژوهشگران در انتساب این اثر نظرهایی گوناگون بیان داشته‌اند، اما اغلب بر نگارش آن توسط یکی از دو دانشمند بزرگ جهان اسلام، یعنی «فضل بن حسن بن فضل طبرسی» و یا «علی بن فضل‌اللّه بن علی راوندی» اشتراک نظر دارند.
فضل بن حسن بن فضل طَبرِسیملقب بهامین‌الاسلام، ازمفسران نامدار شیعه در قرن ششم هجری و صاحب تفسیر مشهور «مجمع البیان فی التفسیر القرآن»است. او در سده ششم قمری می‌زیست ومحدث،فقیه،متکلم نیز بود. از دیگر کتاب‌های مشهور وی، همچنین می‌توان به کتاب‌های جوامع الجامع و إعلام الوری اشاره کرد. سال‌روز درگذشت و گرامی‌داشت این دانشمند بزرگ که در باغ رضوان حرم مطهر مدفون است، در روز دهم ذی‌الحجه سال ۵۴۸ قمری یعنی مقارن با عید سعید قربان است.
از علامه طبرسی آثار و ترجمه‌هایی گوناگون در گنجینه کتابخانه و موزه ملی ملک نگهداری می‌شود که بسیاری از آن مجموعه دربرگیرنده نسخه‌های خطی و برخی نیز نسخه‌های چاپ سنگی‌اند. از اثر نثر اللئالی نیز سه نسخه خطی در این گنجینه وجود دارد که ارزشمندترین و کامل‌ترین این آثار، نسخه خطی با شماره ثبت ۲۹۴۲ است.
نسخه خطی شماره ۲۹۴۲ گنجینه کتابخانه ملک در سال ۱۲۹۴ هجری قمری و به قلم احمد بن محمدشفیع وقار شیرازی به خطی بسیار نیکو کتابت شده است. جنس کاغذ این نسخه از نثر اللئالی، از نوع فرنگی است و یکی از ویژگی‌های آن، استفاده از کاغذ به رنگ آبی است. اثر در زمینه جدول‌کشی و تجلید نیز قابل توجه است، اما تذهیب به‌کاررفته در صفحه آغازین کتاب و صلابت و زیبایی خط‌نویسی آن از نکات بسیار برجسته و چشم‌نواز این یادگار ارزنده است که نام و نشان مولای متقیان، حضرت علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام را بر پیشانی دارد و جان مشتاقان خاندان عترت و عاشقان ولایت را با آموزه‌های حکمت‌آمیز و پندآموز آن امام همام و اهل بیت علیهم‌السلام آشناتر می‌کند.
منبع: ایبنا