میراث مکتوب – پژوهشگران متّفق‌القول کتاب رسالۀ جهادیه تألیف میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی را که به سال ۱۲۳۳ ق در تبریز به چاپ رسیده نخستین کتاب چاپ سربی در ایران می‌دانند؛ اما دربارۀ تاریخ طبع نخستین کتاب چاپ سنگی در ایران اختلاف نظرهایی وجود دارد.
اولین کسی که به این موضوع اشاره کرده محمدعلی تربیت است. وی قرآن به سال ۱۲۴۸ ق را اولین کتاب چاپ سنگی ایران معرفی کرده است. پژوهشگران دیگری از جمله الیمپیادا پاولونا شگلووا با استناد به خبر تربیت، این سال را تاریخ ورود چاپ سنگی به ایران دانسته و به این قرآن چاپی اشاره کرده‌اند. سعید نفیسی پژوهشگر دیگری است که در مقالۀ خود ذکری از این قرآن آورده و سال نشر آن را ۱۲۵۰ ق دانسته است. شهلا بابازاده نیز به نظر نفیسی اشاره کرده و همان را پذیرفته است. حسین میرزای گلپایگانی و به پیروی از اوالریش مارزلف نیز تاریخ چاپ این قرآن را ۱۲۴۸ – ۱۲۴۹ ق دانسته‌اند.
به نظر می‌رسد تمام این اختلاف نظرها از آن روست که نخستین کتاب چاپ سنگی ایران و ترقیمۀ آن را هیچ یک از این محققان ندیده‌اند. ایشان تنها به انجامۀ کتاب زادالمعاد مورخ ۱۲۵۱ ق، تألیف محمدباقر مجلسی استناد کرده اند که در آن، قرآن مذکور نخستین کتاب چاپ سنگی چاپخانۀ میرزا صالح پیش از زادالمعاد معرفی شده است و با یک سال کم و بیش تاریخ چاپ آن قرآن را تخمین زده‌اند.ادامه مقاله «نخستین کتاب چاپ سنگی در ایران» نوشته علی بوذری که در دفتر هجدهم نامه بهارستان منتشر شده است در فایل پایین بخوانید.
اولین کسی که به این موضوع اشاره کرده محمدعلی تربیت است. وی قرآن به سال ۱۲۴۸ ق را اولین کتاب چاپ سنگی ایران معرفی کرده است. پژوهشگران دیگری از جمله الیمپیادا پاولونا شگلووا با استناد به خبر تربیت، این سال را تاریخ ورود چاپ سنگی به ایران دانسته و به این قرآن چاپی اشاره کرده‌اند. سعید نفیسی پژوهشگر دیگری است که در مقالۀ خود ذکری از این قرآن آورده و سال نشر آن را ۱۲۵۰ ق دانسته است. شهلا بابازاده نیز به نظر نفیسی اشاره کرده و همان را پذیرفته است. حسین میرزای گلپایگانی و به پیروی از اوالریش مارزلف نیز تاریخ چاپ این قرآن را ۱۲۴۸ – ۱۲۴۹ ق دانسته‌اند.
به نظر می‌رسد تمام این اختلاف نظرها از آن روست که نخستین کتاب چاپ سنگی ایران و ترقیمۀ آن را هیچ یک از این محققان ندیده‌اند. ایشان تنها به انجامۀ کتاب زادالمعاد مورخ ۱۲۵۱ ق، تألیف محمدباقر مجلسی استناد کرده اند که در آن، قرآن مذکور نخستین کتاب چاپ سنگی چاپخانۀ میرزا صالح پیش از زادالمعاد معرفی شده است و با یک سال کم و بیش تاریخ چاپ آن قرآن را تخمین زده‌اند.ادامه مقاله «نخستین کتاب چاپ سنگی در ایران» نوشته علی بوذری که در دفتر هجدهم نامه بهارستان منتشر شده است در فایل پایین بخوانید.
اوالریش مارزلفچاپ سربیچاپخانه میرزا صالححسین میرزای گلپایگانیدفتر هجدهم نامه بهارستانرساله جهادیهزادالمعادسعید نفیسیشهلا بابازادهعلی بوذریقرآنکتاب چاپ سربیکتاب چاپ سربی در ایرانکتاب چاپ سنگیمحمدباقر مجلسیمحمدعلی تربیتمیرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانیمیرزا صالحنامه بهارستاننخستین کتاب چاپ سربی در ایراننخستین کتاب چاپ سنگی در ایران