فهرست نویسی ها سلیقه ای است

آیا در کتابخانه دانشگاه تهران این امکان وجود دارد که همانند کتابخانه مجلس نسخه ها را در قالب یک هارد در دسترس محققان قرار داد؟
خیر. در کتابخانه دانشگاه تهران چنین سیاستی وجود ندارد. مراکز مختلف می توانند بر اساس ماهیتشان سیاست های مختلف داشته باشند. برای مثال ساختار کتابخانه دانشگاه تهران، امکان پذیرایی از مراجعه کنندگان متعدد را نمی دهد برای همین ما سرویس را بین مردم می بریم. ممکن بود در نهاد دیگری خدمات دیگری برای جامعه مخاطبان تعریف کنیم.

یعنی با توجه به گفته شما نبود امکانات سبب شده است امکاناتی را که برای مثال کتابخانه مجلس ارائه میدهد کتابخانه دانشگاه تهران نتواند ارائه دهد؟
بله. سطوح دسترسی و افرادی که می توانند وارد سایر کتابخانه ها شوند با کتابخانه دانشگاه تهران تفاوت دارد. خدمات مجازی متفاوت است و اعتباراتی که برای این بخش است و بخشی از بودجه آموزشی دانشگاه تهران به کتابخانه اختصاص پیدا می کند.

یکی از انتقاداتی که هم اکنون وجود دارد این است که جامعه دانشگاهی نسبت به تصحیح متون بی توجه هستند برای مثال دانشجویان کمتر به عنوان رساله یا پایان نامه تصحیح یک متن را انتخاب می کنند. آیا مشکل از آنجا ناشی می شود که کتابخانه ها آثار در اختیار دانشجویان قرار نمی دهند؟
این موضوع به این دلیل است که مخاطبان جامعه دانشگاهی در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری به ندرت به تصحیح متون می پذیرند. تصحیح متون در واقع کار ساده تر نسبت به کار علمی ساده تر انگاشته می شود اما اینگونه نیست که نسخه برای تصحیح متون در اختیار آنها قرار داده نمی شود. دانشجویان بدون محدودیت می توانند هم نسخه سفارش دهند و هم در کتابخانه نسخه ها را مبادله کنند و اگر از واحدهای دیگر باشند برای اسکن کردن هزینه ای دریافت می شود.

کتابخانه دانشگاه تهران در زمینه چاپ عکسی چه خدماتی را به مخاطبان خود ارائه می دهد؟
کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با 14 هزار متر کمبود فضا مواجه است. کتابخانه دانشگاه تهران در دهه 50 به بهره برداری رسیده و اواخر دهه 50 هنوز تمام سرویس ها کامل نبوده و با تعداد دانشجویان آن زمان ساخته شده و با روند آموزش عالی امروز دیگر تطبیقی ندارد. هم اکنون حدود 36 هزار متر کمبود فضا داریم که با این کمبود، دیگر نمی توانیم چاپ عکسی انجام دهیم. هم اکنون نسخه را در قالب لوح فشردهcd در اختیار مخاطبان قرار می دهیم.
ما هیچ محدودیتی در عرضه کتاب و نسخه های خطی نداریم. تمامی نسخه های خطی دیجیتالی شده و موجود است و به ازای همه آنها یک تعرفه دانشگاهی گذاشته ایم و حالا این تعرفه دانشگاهی در مجموعه دانشگاه تهران تقریباً هیچ است.

آیا این امکان بوده است که لوح های فشرده در اختیار مراکزی مانند میراث مکتوب و مراکزی در این حوزه فعالیت می کنند قرار دهید؟
ما چنین اختیاری نداریم، اما اگر مراکزی در این زمینه درخواستی را داشته باشند ما حتماً ترتیب اثر خواهیم داد. ما دستورالعملی داریم و در آن دستورالعمل برای ما تعرفه هایی گذاشته است که به جای کپی صفحه و اسکن چقدر باید از دانشجو گرفته شود و این ها طبق مصوبه هئیت ریئسه دانشگاه است.

ارزیابی شما از فضای دیجیتال سازی نسخ خطی در کشور چگونه است؟
فکر می کنم از زمانی که کتابخانه مجلس حرکتی را در زمینه آزادسازی نسخ خطی آغاز کرد راه برای خیلی از مراکز که سالها می خواستند این کار را انجام دهند باز کرد. در واقع روحیه پیشرو بودن در کتابخانه مجلس بیشتر بود و خیلی هم سرعت، هم دقت و هم کیفیت برایشان مهم بود و در واقع کسانی که درگیر موضوع هستند به خوبی توجیه کردند و وقتی این اتفاق افتاد، مراکز دیگر هم به تبعیت از آن کار دیجیتال سازی را به قوت بیشتری انجام دادند. در دانشگاه تهران و کتابخانه ملی، اسکنرهای خود را مستقر کرده اند و همه قصد دارند مجموعه ای از که میراث ملی نگهداری می شود چند بک آپ در مراکز دیگر هم داشته باشد و همه می خواهند میراث کل جامعه ایرانی را حفظ کنند.

فهرست نویسی در مراکز پژوهشی و به ویژه کتابخانه های بزرگ را چگونه ارزیابی می کنید؟
آنچه از فهرست نویسی ها دیده می شود بسیار سلیقه ای هستند. در واقع طرح هایی که بر روی دیتا می خورد مبتنی بر فرد است و من فکر می کنم این یک آفت است و باید این موضوع را حل کنیم وبرای این موضوع باید فهرستگان نسخه های خطی داشته باشیم در حقیقت پیشرفته تر، فراگیر و شناخته شده تر از آنچه آقای گلباز در پروژه آقابزرگ انجام دادند. در این بحث با یونسکو هم صحبت شده است و کمیته ملی حافظه جهانی که کتابخانه ملی مسئولیت آن را دارد مدیریت این کار را بر عهده دارد و قرار است طی یک پروژه ملی با همکاری یونسکو این فهرست تولید شود و دانشگاه تهران از اولین موسساتی است که برای قراردادن این فهرست اعلام آمادگی کرده است.

گفت و گو از سیده معصومه کلانکی