میراث مکتوب – علی بن محمد قاسم منجم مظفر گنابادی عنوان نوشتار چهاردهم از جلد بیست و یکم کتاب پژوهش‌های ایرانشناسی یادوارهٔ دکتر محمود افشار یزدی است.
حسین علیزداه غریب، نگارندۀ این مقاله مؤلف و مصنف این رساله (تنبیهات المنجمین) را یکی از ناشناخته‌ترین چهره‌های علمی ایران دانسته است؛ و نوشته: هر چند که در زمان خود چندان گمنام و مهجور نبوده زیرا همان گونه که در مقدمۀ این اثر عظیم به آن اشاره کرده است قریب به بیست و پنج سال از عمر خویش را در ملازمت پادشاهی چون شاه عباس کبیر گذرانده و در سفرهای بسیاری به چهار گوشۀ ایران آن روزگار همراه و همپای او بوده است.
در این مقاله آمده است: تنبیهات المنجمین به واقع دانشنامه‌ای از اصول و مبانی اختر گونی و تنجیم به شمار می‌رود و نویسنده از ذکر هیچ نکته‌ای در این باره فروگذار نکرده است. آن چه این اثر را در میان دیگر آثار مشابه ممتاز می‌سازد شیوۀ بدیع مؤلف در نقل روایات تاریخی به عنوان شاهد احکام است. به یک شمارش ساده این اثر شامل ۳۵ واقعه کمیاب نجومی دربارۀ آتشگوی، رگبارهای شهابی، ابر ترکشوگی های مهیب ، دنباله داران، سپیده های قطبی و حتی یک مورد ظهور «ابَر نو اختر» است.
علیزاده در این نوشتار، نخست به معرفی زندگی نامه علی بن مظفر بر پایۀ همان چیزهایی که خودش در کتاب خود به آن اشاره می کند و نیز برخی داده ها که در کتب مختلف پراکنده بوده است، پرداخته. سپس به ارتباط میان اخترشناسی نوین و ملا علی بن مظفر گنابادی می پردازد و نتیجه می گیرد که : پایان نگارش تنبیهات المنجمین را می توان آغاز نجوم جدید در ایران دانست.
در این مقاله همچنین ۲۶ نسخه خطی از نسخ تنبیهات معرفی شده و ادامۀ آن فهرست مطالب این کتاب آمده است. ذکر دیگر آثار ملا مظفر ( اختیارات نجوم، استخراج کسوف طول کاشان، منتخب التنبیهات ، شرح بیست باب ملا عبدالعلی بیرجندی ، تحفۀ حاتمبه یا قبه الآفاق) و نیز شیوۀ تصحیح این کتاب توسط حسین علیزاده مطالب دیگری است که نگارنده به آن اشاره کرده است. علیزاده در پایان مقاله در ارتباط با شیوۀ تصحیحش چنین نوشته است که: «شیوۀ تصحیح من در این نسخه پرهیز از نسخه بازی و بدل پرانی بوده زیرا آن را مخل درک منظور کتاب دیدم. تنبیهات المنجمین متعلق به عصر صفوی است و اهمیت مفاد ادبی آن به پای مفاد علمی آن نمی‌رسد بنابراین ترجیح دادم نقد عمر و وقت و توان خود را صرف فهم و درک مقصود نویسنده و تحقیق دربارۀ آنچه مؤلف از سخن می‌گوید کنم.»
یادآوری می‌کنم که علی بن مظفر گنابادی در سال ۹۷۰ هجری قمری در گناباد در خانواده‌ای که تقویم نویسی در آن سنت بود، به دنیا آمد و بین سال های ۱۰۳۶ تا ۱۰۴۵ دار فانی را وداع گفت.
متن کامل این مقاله در ادامه قابل دریافت است.
حسین علیزداه غریب، نگارندۀ این مقاله مؤلف و مصنف این رساله (تنبیهات المنجمین) را یکی از ناشناخته‌ترین چهره‌های علمی ایران دانسته است؛ و نوشته: هر چند که در زمان خود چندان گمنام و مهجور نبوده زیرا همان گونه که در مقدمۀ این اثر عظیم به آن اشاره کرده است قریب به بیست و پنج سال از عمر خویش را در ملازمت پادشاهی چون شاه عباس کبیر گذرانده و در سفرهای بسیاری به چهار گوشۀ ایران آن روزگار همراه و همپای او بوده است.
در این مقاله آمده است: تنبیهات المنجمین به واقع دانشنامه‌ای از اصول و مبانی اختر گونی و تنجیم به شمار می‌رود و نویسنده از ذکر هیچ نکته‌ای در این باره فروگذار نکرده است. آن چه این اثر را در میان دیگر آثار مشابه ممتاز می‌سازد شیوۀ بدیع مؤلف در نقل روایات تاریخی به عنوان شاهد احکام است. به یک شمارش ساده این اثر شامل ۳۵ واقعه کمیاب نجومی دربارۀ آتشگوی، رگبارهای شهابی، ابر ترکشوگی های مهیب ، دنباله داران، سپیده های قطبی و حتی یک مورد ظهور «ابَر نو اختر» است.
علیزاده در این نوشتار، نخست به معرفی زندگی نامه علی بن مظفر بر پایۀ همان چیزهایی که خودش در کتاب خود به آن اشاره می کند و نیز برخی داده ها که در کتب مختلف پراکنده بوده است، پرداخته. سپس به ارتباط میان اخترشناسی نوین و ملا علی بن مظفر گنابادی می پردازد و نتیجه می گیرد که : پایان نگارش تنبیهات المنجمین را می توان آغاز نجوم جدید در ایران دانست.
در این مقاله همچنین ۲۶ نسخه خطی از نسخ تنبیهات معرفی شده و ادامۀ آن فهرست مطالب این کتاب آمده است. ذکر دیگر آثار ملا مظفر ( اختیارات نجوم، استخراج کسوف طول کاشان، منتخب التنبیهات ، شرح بیست باب ملا عبدالعلی بیرجندی ، تحفۀ حاتمبه یا قبه الآفاق) و نیز شیوۀ تصحیح این کتاب توسط حسین علیزاده مطالب دیگری است که نگارنده به آن اشاره کرده است. علیزاده در پایان مقاله در ارتباط با شیوۀ تصحیحش چنین نوشته است که: «شیوۀ تصحیح من در این نسخه پرهیز از نسخه بازی و بدل پرانی بوده زیرا آن را مخل درک منظور کتاب دیدم. تنبیهات المنجمین متعلق به عصر صفوی است و اهمیت مفاد ادبی آن به پای مفاد علمی آن نمی‌رسد بنابراین ترجیح دادم نقد عمر و وقت و توان خود را صرف فهم و درک مقصود نویسنده و تحقیق دربارۀ آنچه مؤلف از سخن می‌گوید کنم.»
یادآوری می‌کنم که علی بن مظفر گنابادی در سال ۹۷۰ هجری قمری در گناباد در خانواده‌ای که تقویم نویسی در آن سنت بود، به دنیا آمد و بین سال های ۱۰۳۶ تا ۱۰۴۵ دار فانی را وداع گفت.
متن کامل این مقاله در ادامه قابل دریافت است.
