میراث مکتوب – استاد محمد جان شکوری بخارایی، از چهره های برجسته فرهنگ و ادبیات کشورهای آسیای مرکزی، دانشمند شناخته شده تاجیکستان و از پیشگامان تحقیقات در زمینه شعر و ادب فارسی در بیرون مرزهای ایران اسلامی، سحرگاه روز یکشنبه هفته جاری در بیمارستان ابن سینا در دوشنبه تاجیکستان درگذشت.
استاد محمد جان شکوری که در یکی ـ دو سال اخیر از نارسایی کلیه رنج می¬برد، در هفته های اخیر میهمان ایرانیان بود و دوره هایی از معالجه خود را در تهران می گذراند. لکن در پی تشدید بیماری و تشخیص سرطان، به توصیه پزشکان به موطن مادری اش بخارا بازگشت و سرانجام پس از ۸۷ سال حیات درخشان، جان به جان آفرین تسلیم کرد.
استاد محمدجان شکوری بخارایی از حامیان برجسته تقویت زبان و ادب فارسی وخدمتگزاران صدیق وبی ادعای فرهنگ کهن ایران در فرارود (ماورالنهر- تاجیکستان) بود و طی سالیان گذشته، خدمات ارزنده ای در این حوزه ارائه کرده بود. برجسته ترین اقدام این مرد بزرگ و به عبارتی نقطه عطف حیات علمی و ادبی او، تلاش در راستای «رسمیت بخشیدن به زبان فارسی در تاجیکستان» بود. این تلاش ها و فعالیت ها، در سال ۱۹۸۹ میلادی (۱۳۶۸ خورشیدی) به رسمی شدن زبان فارسی و انتخاب آن به عنوان زبان اصلی مردم تاجیکستان انجامید.
محمدجان شکوری به پاس یک عمر تلاش در راه احیا و تقویت زبان فارسی در تاجیکستان، مورد توجه محافل ادبی، تحقیقاتی و فرهنگی ایران به ویژه فرهنسگتان زبان و ادب فارسی بود. او از سال ۱۳۷۵ خورشیدی به عضویت این فرهنگستان در آمده بود. این دانشمند برجسته، عالی ترین جایزه دولت تاجیکستان، موسوم به «جایزه رودکی» را از آنِ خود کرده بود و چند سال پیش نیز به عنوان «چهره ماندگار ایران» مورد تجلیل قرار گرفت.
روان شاد محمد جان شکوری به همراه دوست و یار دیرینش صدرالدین عینی؛ از احیاگران میراث ایران کهن در فرارود بود. او و دوستانش جنبشی را آغاز کرده بودند که هدف آن، نگاهبانی از هویت ایرانی تاجیکان و فارسی زبانان آسیای میانه بود. یکی از ابزارهای این جنبش و اهداف آن، پیرایش زبان کوچه و بازار تاجیکی، از واژه های روسی و انگلیسی بود.
استاد شکوری، به قول مرحوم «لایق شیرعلی»؛ شاعر نامدار فارسی زبان، «توأمان با کتاب زاده شده بود» و در حقیقت تکیه گاهی مورداطمینان برای فرهنگ تاجیکستان به شمار می رفت. وی تلاش می کرد تا چراغ معرفت را که از نیاکان خود به ارث برده بود، فروزان نگه دارد. شکوری، پسر مرحوم شریف جان مخدوم صدر ضیاء، از قاضیان بخارا و از فضلای نامدار دوران خود بود. مرحوم «صدرضیاء» در سال های اختناق و خفقان دوران شوروی سابق، مردانه در مقابل فشارهای حاکمان وقت به ویژه دشمنان زبان و ادب فارسی می جنگید و تا آخرین نفس، دست بر قلم داشت. او بارها به جرم دفاع از فرهنگ ایران بزرگ، زندانی شد و سرانجام در زندان مخوف روس ها درگذشت.
محمد جان شکوری به شدت مخالف تغییر خط در تاجیکستان بود و می گفت: «هدف عمده تغییر خط، ایجاد اختلاف میان فارسی نویسان است . می خواهند یک نیست انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آورند».
وی که ار سلطه زبان روسی در تاجیکستان به تنگ آمده بود،می گفت: «در زمان شوروی سابق و قبل از استقلال، همه جلسه ها به روسی برگزار می شد. منصب داران نمی توانستند در یک جلسه رسمی، به تاجیکی حرف بزنند.امروزه به تاجیکی صحبت می کنند. بعضی ها شکسته و برخی ها خوب. این موفقیت بسیار بزرگی است».
در برهه ای از تاریخ تاجیکستان که مجلس آن کشور در پی حذف عبارت «فارسی» از عنوان «زبان رسمی» کشور در قانون اساسی برآمد، استاد محمد جان شکوری با انتشار مقاله ای عالمانه تحت عنوان «عزیز من خراسان است اینجا»، اعتراض جامعه نخبگان کشور را با اقدام غیر اصولی پارلمان آن کشور نشان داد. وی با درک رسالت عمیق فرهنگی و ملی خویش، این مقاله را گسترش داد و آن را تحت عنوان کتابی به نام «خراسان است اینجا» منتشر کرد.
از دیگر تألیفات و آثار برجسته این پژوهشگر سخت کوش و عاشق فرهنگ ایران زمین، می توان به کتاب های: سرنوشت فارسی تاجیکی در سده بیست، صدر بخارا، روشنگر بزرگ و … اشاره کرد.
نگارنده ضمن ادای دین به روان این پاسدار فرهنگ ایرانی در تاجیکستان، درگذشت احیاگر متون زبان و ادب فارسی در سرزمین فرا رود را به جامعه علمی و فرهنگی ایران و به ویژه دوستداران ایشان تسلیت می گوید و از درگاه ربوبی برای او طلب رحمت و مغفرت می نماید.
استاد محمد جان شکوری که در یکی ـ دو سال اخیر از نارسایی کلیه رنج می¬برد، در هفته های اخیر میهمان ایرانیان بود و دوره هایی از معالجه خود را در تهران می گذراند. لکن در پی تشدید بیماری و تشخیص سرطان، به توصیه پزشکان به موطن مادری اش بخارا بازگشت و سرانجام پس از ۸۷ سال حیات درخشان، جان به جان آفرین تسلیم کرد.
استاد محمدجان شکوری بخارایی از حامیان برجسته تقویت زبان و ادب فارسی وخدمتگزاران صدیق وبی ادعای فرهنگ کهن ایران در فرارود (ماورالنهر- تاجیکستان) بود و طی سالیان گذشته، خدمات ارزنده ای در این حوزه ارائه کرده بود. برجسته ترین اقدام این مرد بزرگ و به عبارتی نقطه عطف حیات علمی و ادبی او، تلاش در راستای «رسمیت بخشیدن به زبان فارسی در تاجیکستان» بود. این تلاش ها و فعالیت ها، در سال ۱۹۸۹ میلادی (۱۳۶۸ خورشیدی) به رسمی شدن زبان فارسی و انتخاب آن به عنوان زبان اصلی مردم تاجیکستان انجامید.
محمدجان شکوری به پاس یک عمر تلاش در راه احیا و تقویت زبان فارسی در تاجیکستان، مورد توجه محافل ادبی، تحقیقاتی و فرهنگی ایران به ویژه فرهنسگتان زبان و ادب فارسی بود. او از سال ۱۳۷۵ خورشیدی به عضویت این فرهنگستان در آمده بود. این دانشمند برجسته، عالی ترین جایزه دولت تاجیکستان، موسوم به «جایزه رودکی» را از آنِ خود کرده بود و چند سال پیش نیز به عنوان «چهره ماندگار ایران» مورد تجلیل قرار گرفت.
روان شاد محمد جان شکوری به همراه دوست و یار دیرینش صدرالدین عینی؛ از احیاگران میراث ایران کهن در فرارود بود. او و دوستانش جنبشی را آغاز کرده بودند که هدف آن، نگاهبانی از هویت ایرانی تاجیکان و فارسی زبانان آسیای میانه بود. یکی از ابزارهای این جنبش و اهداف آن، پیرایش زبان کوچه و بازار تاجیکی، از واژه های روسی و انگلیسی بود.
استاد شکوری، به قول مرحوم «لایق شیرعلی»؛ شاعر نامدار فارسی زبان، «توأمان با کتاب زاده شده بود» و در حقیقت تکیه گاهی مورداطمینان برای فرهنگ تاجیکستان به شمار می رفت. وی تلاش می کرد تا چراغ معرفت را که از نیاکان خود به ارث برده بود، فروزان نگه دارد. شکوری، پسر مرحوم شریف جان مخدوم صدر ضیاء، از قاضیان بخارا و از فضلای نامدار دوران خود بود. مرحوم «صدرضیاء» در سال های اختناق و خفقان دوران شوروی سابق، مردانه در مقابل فشارهای حاکمان وقت به ویژه دشمنان زبان و ادب فارسی می جنگید و تا آخرین نفس، دست بر قلم داشت. او بارها به جرم دفاع از فرهنگ ایران بزرگ، زندانی شد و سرانجام در زندان مخوف روس ها درگذشت.
محمد جان شکوری به شدت مخالف تغییر خط در تاجیکستان بود و می گفت: «هدف عمده تغییر خط، ایجاد اختلاف میان فارسی نویسان است . می خواهند یک نیست انگاری تاریخی و فرهنگی به وجود آورند».
وی که ار سلطه زبان روسی در تاجیکستان به تنگ آمده بود،می گفت: «در زمان شوروی سابق و قبل از استقلال، همه جلسه ها به روسی برگزار می شد. منصب داران نمی توانستند در یک جلسه رسمی، به تاجیکی حرف بزنند.امروزه به تاجیکی صحبت می کنند. بعضی ها شکسته و برخی ها خوب. این موفقیت بسیار بزرگی است».
در برهه ای از تاریخ تاجیکستان که مجلس آن کشور در پی حذف عبارت «فارسی» از عنوان «زبان رسمی» کشور در قانون اساسی برآمد، استاد محمد جان شکوری با انتشار مقاله ای عالمانه تحت عنوان «عزیز من خراسان است اینجا»، اعتراض جامعه نخبگان کشور را با اقدام غیر اصولی پارلمان آن کشور نشان داد. وی با درک رسالت عمیق فرهنگی و ملی خویش، این مقاله را گسترش داد و آن را تحت عنوان کتابی به نام «خراسان است اینجا» منتشر کرد.
از دیگر تألیفات و آثار برجسته این پژوهشگر سخت کوش و عاشق فرهنگ ایران زمین، می توان به کتاب های: سرنوشت فارسی تاجیکی در سده بیست، صدر بخارا، روشنگر بزرگ و … اشاره کرد.
نگارنده ضمن ادای دین به روان این پاسدار فرهنگ ایرانی در تاجیکستان، درگذشت احیاگر متون زبان و ادب فارسی در سرزمین فرا رود را به جامعه علمی و فرهنگی ایران و به ویژه دوستداران ایشان تسلیت می گوید و از درگاه ربوبی برای او طلب رحمت و مغفرت می نماید.
محمد طاهری خسروشاهی – دانشگاه تبریز