کد خبر:2730
پ
zarafshan-m

«زرافشان»؛ تحولی در اصطلاحات نسخه‌شناسی

خوشنویسی، کتاب‌آرایی و نسخه‌پردازی مجموعه از هنرهاست که سبب تهیۀ هزاران نسخۀ خطی و مرقع شده است

میراث مکتوب – خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخه پردازی مجموعه از هنرهاست که سبب تهیۀ هزاران نسخۀ خطی و مرقع شده است؛ مجموعه از هنرها همچون وراقی، کاغذسازی، کتابت، رنگ‌سازی و رنگ‌آمیزی، نقاشی، تزیینات متن و حاشیه، صحافی و جلدسازی و هنرهای وابسته به هریک. گسترۀ این هنرها و فنون سبب می شود تا میان آداب این هنرها و بسیاری از اصطلاحات دبیری و دیوانی، ارتباط نزدیکی برقرار شود و از این رو مرزهای مشترک فراوان داشته باشند.

اصطلاحات و ترکیبات این هنرها همچون بسیاری از دیگر نمودهای فرهنگ و هنر ایران، بیش از هرجا در ادبیات و به ویژه شعر تجلی یافته و ثبت شده است. درست است که اصطلاحات تخصصی بسیاری از رشته ها مانند موسیقی، گیاه شناسی و نجوم نیز در شعر فارسی ثبت و ضبط شده و امروزه مطالعۀ آن سودمند است؛ ولی هنرهای کتابت و کتاب آرایی و حضورشان در ادبیات فارسی مهم تر و عمیق تر از دیگه شاخه هاست.

امروزه بسیاری از هنرمندان از انعکاس اصطلاحات این هنرها در ادبیات آگاهی چندانی ندارند و همچنین بسیاری از اهل ادب نیز با چگونگی این هنرهای ارزشمند ایرانی بیگانه اند و با همخوانی و همگانی آنها آشنایی لازم را ندارند.

حمیدرضا قلیچ‌خانی در تازه‌ترین اثر خود زرافشان (فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخه پردازی در شعر فارسی) اصطلاحات هنرهای نسخه پردازی و کتاب آرایی را در شعر پارسی معرفی کرده است. این مجموعه همچنین شناسانندۀ گوشه ای ناشناخته شعر و همچنین گستردگی و قابلیت های سخنوری است و مرجعی بینارشته ای است که سبب بهتر دیدن یکی از شاخسارهای زیبای شعر پارسی می شود. از سوی دیگر همراه با اصطلاحات نسخه پردازی در بیت های شاهد آمده است.

این فرهنگ دربرگیرندۀ بیش از ۵۰۰۰ سرمدخل از اصطلاحات و ترکیبات کتابت، کتاب آرایی و نسخه پردازی است که ۴۲۰۰ سرمدخل دارای توضیح و شاهد هستند و همچنین ۸۰۰ سرمدخل نیز به مدخل های دیگر ارجاع شده است؛ افزون بر توضیح و معنای هر سرمدخل، بیش از ۱۲۰۰۰ بیت شاهد از رودکی تا قاآنی شیرازی در این اثر جای گرفته است. بنابراین تمام سرمدخل ها با شاهدهایی از شعر پارسی همراهند و تمام توضیحات با ارائۀ منبع و مأخذ آمده است و همچنین هیچ شاهدی بدون نام سراینده معرفی نشده است.

اساس شواهد این فرهنگ بر سبک هندی استوار است که دورۀ اوج رواج این اصطلاحات بوده است؛ از این رو در سبک هندی ده‌ها دیوان را واژه به واژه خوانده و شواهد مربوط را جدا کرده‌ام. برخی از این منابع خارج از ایران منتشر شده است.
مؤلف این فرهنگ بر این اعتقاد است که در این فرهنگ صدها سرمدخل برای بار نخست در زبان پارسی، گزارش و معنا شده و شواهدی برایشان ارائه شده است از این رو صرفاً ترکیب و تدوینی از فرهنگ های پیشین نیست و خود تألیفی نو و دست اول بشمار می رود.

زرافشان (فرهنگ اصطلاحات و ترکیبات خوشنویسی، کتاب آرایی و نسخه‌پردازی در شعر فارسی) به کوشش حمیدرضا قلیچ‌خانی، در ۸۹۴ صفحه، شمارگان ۱۰۰۰ نسخه به بهای ۴۸۰۰۰۰ ریال از سوی انتشارات فرهنگ معاصر به چاپ رسیده است.

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

کلید مقابل را فعال کنید

مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب
تهران، خیابان انقلاب اسلامی، بین خیابان ابوریحان و خیابان دانشگاه، شمارۀ 1182 (ساختمان فروردین)، طبقۀ دوم، واحد 8 ، روابط عمومی مؤسسه پژوهی میراث مکتوب؛ صندوق پستی: 569-13185
02166490612