میراث مکتوب- پنج‌شنبه پانزدهم دی بود که در واکنش به اقدام موهن نشریۀ فرانسویِ Charlie Hebdo، «وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران» در بیانیه‌ای «فعالیت انجمن ایران شناسی فرانسه در ایران را تعطیل» اعلام کرد. این انجمن اما هفتادوشش سال پیش، به نیت تحقیق و تکریم باستان‌شناسی ایران و تشویق مطالعات و پژوهش در زمینۀ ایرانشناسی پدید آمد و در همۀ این سال‌ها بر این مهم پای فشرد که کارنامۀ کتاب‌هایی که در عرصۀ ایرانشناسی منتشر کرد، همایش‌هایی که در حوزۀ ایرانشناسی برپا کرد و حمایت‌هایی که از پژوهش‌های ایرانشناسی کرد، همه و همه نمود این فعالیت است.
انجمنی که شاید بتوان آن را بیش از هر کس، مدیون و مرهون هانری کربن (Henry Corbin)، ایرانشناس و اسلام‌شناس فرانسوی که فلسفۀ اشراق سهروردی و حکمت متعالیۀ ملاصدرا را به اروپاییان معرفی کرد، دانست. او بود که به سبب عشق و علاقه‌اش به فلسفۀ ایرانی و حمایت رئیس روابط فرهنگی وزارت امور خارجه فرانسه، او را به تأسیس بخش ایرانشناسی در انجمن ایران و فرانسه با عنوان انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران (IFIT) واداشت و در کنار هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران (DAFI) که در آن زمان، رومن گیرشمن (Roman Ghirshman)، ایرانشناس فرانسوی، ریاست آن را عهده‌دار بود و البته پیش‌تر، در سال ۱۸۹۷ توسط ژاک دِ مورگان (Jacques de Morgan)، ایرانشناس و باستان‌شناس فرانسوی راه افتاده بود، فعالیت خود را آغاز کرد.
او با هدف نشر میراث عرفان ایرانی، با استفاده از میکروفیلم‌های نسخه‌های خطی موجود در کتاب‌خانه‌های ایران، چاپ دوزبانۀ این آثار را آغاز کرد و منتج به مجموعۀ ۲۲ جلدی با نام «گنجینۀ متون ایرانی» طی سال‌های ۱۳۲۶ تا ۱۳۵۷ شد که از جملۀ آن می‌توان به «شرح شطحیّاتِ» روزبهان بَقلی و «انسان‌الکاملِ» عزیزالدّین نَسَفی اشاره کرد. مجموعه‌ای که البته بعدها گسترش یافت؛ بخشی از آن با همکاری نشر معین و قسم دیگری نیز با همیاری انتشارات طهوری، و البته هر دو با مشارکت انجمن ایرانشناسی فرانسه به طبع رسید.
کربن در سال ۱۹۷۵ (۱۳۵۴)، بازنشسته شد و پس از آن، تا امروز، ایران‌شناسان دیگری بر مسند این انجمن نشستند که به ترتیب؛ شارل هانری دوفوشه‌کور (Charles-Henri de Fouchécour)، برنارد هوکارد (Bernard Hourcade)، رمی بوشارلا (Rémy Boucharlat)، کریستف بالایی (Christophe Balaÿ)، ژان دورینگ (Jean During)، کریستین برومبرگر (Christian Bromberger)، فیلیپه روچارد (Philippe Rochard) و دنیس هرمان (Denis Hermann) بودند.
پس از انقلاب اما انجمن تغییری بنیادین به خود دید و آن این بود که در سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۹)، با خاتمه پیدا کردن تحقیقات باستان‌شناسانۀ فرانسوی‌ها، همانند دیگر خارجی‌ها، هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران و انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران ادغام شدند و «انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران» را با نام Institut Français de Recherche en Iran (IFRI) شکل دادند.
این انجمن که تا امروز در خیابان شهید وحید نظری، بنبست ادیب واقع بود، و تحت نظارت رایزنی فرهنگی سفارت فرانسه در تهران اداره می‌شد، کتاب‌خانه‌ای معظم مشتمل ۴۹هزار منبع ازجمله ۲۸هزار کتاب داشت. همچنین هر سال، سه بورس علمی و مطالعاتی برای یک تا سه ماه به پژوهش‌گران جوان اعطا می‌کرد و حتی اقامت‌گاهی شامل پنج اتاقِ دو نفره برای حضور کوتاه‌مدت محققان اروپایی فراهم کرده بود.
حضور فرهنگی این انجمن چه در انتشار کتاب و چه در برگزاری همایش علمی تا اکنون نیز ادامه داشت. یکی از آخرین کتابهای مشترکی که نشر یافت، «نگاه فرانسوی به کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹: یادداشت‌های روزانۀ ژرژ دوکرو، وابستۀ نظامی فرانسه در تهران» به همّت انتشارات آبی پارسی و هم‌زمان با یک‌صدمین سال کودتای سوم اسفند (سال ۱۳۹۹) بود. یکی از مهم‌ترین‌های نشست‌های مشترک نیز بزرگ‌داشت «پی‌یر برایان»، هخامنشی‌پژوه شهیر فرانسوی در آخرین روزهای آبان ۱۳۹۷ با حضور خودِ او در تهران و با تلاش مؤسسۀ نگارستان اندیشه بود. همچنین مجلّۀ بخارا نیز در همۀ این سال‌ها برنامه‌های مشترکی برگزار کرد که آخرینِ آن‌ها، شب «اِروه لوته‌لیه»، نویسندۀ فرانسوی در دهم مرداد ۱۴۰۱ بود. حالا انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران که در سال‌های پس از انقلاب، با افت‌وخیزهایی مواجه شده بود، باز هم رنگ تعطیلی به خود دیده است. اتفاقی که پژوهش‌های ایرانشناسی در فرانسه را با وقفه مواجه خواهد کرد و این بی‌شک به ضرر ایران خواهد بود.
حمیدرضا محمدی
منبع: روزنامه پیام ما