میراث مکتوب – حاکم لاهوری در سال ۱۱۲۰ در شهر مرادآباد هند دیده به جهان گشود. هند در زمان حاکم لاهوری در شرایط بدی به سر می برد. ساکنان هند به انواع و اقسام آلام و مصایب گرفتار بودند. در آن زمان شعرای مشهور دهلی، مثل میرتقی میر و سودای دهلوی برای تلاش معاش به اوده رفته بودند. بعضی از شعرا و اهل قلم به دربار احمد خان بنگش در فرخ آباد رفتند. دهلی، رونق خود را از دست داده بود. این شرایط و اوضلع وخیم سیاسی و اجتماعی باعث شد که بیشتر شعرا و نویسندگان آن زمان به تصوف گرایش پیدا کنند.
حاکم، شاعر مشهور زمان خود بود. وی بیشتر غزل گفته است، ولی در سفر حج، مثنوی طولانی ای سروده که در آن رویدادهای دوران سفر حج را بازگو کرده است. حاکم، قصد داشت شرح حال شعرای فارسی زبان را در تذکره ای گردآورده و برای این منظور، پنجاه هزار بیت شعر و زندگی سه هزار نفر از شعرا را مطالعه نمود. در مجموع، بیش از دویست دیوان را از نظر گذراند و انتخابی از آنان را به نام انتخاب حاکم ترتیب داد. در همان حال، زندگی صوفیانه را شروع کرد و سپس به سفر حج رفت. در بازگشت به تالیف تذکره ای پرداخت که در آن زندگینامه و شرح آثار شعرایی را که وی با آنها ملاقات کرده، آورده است. حاکم در فصل اول، زندگی هیجده تن از شعرای معاصر خود را آورده و درباره آنها سخن گفته است. و در باب دوم از شعرایی سخن گفته شده که نام آنها در تذکره آرزو نیامده که ۴۵ نفرند. حاکم در باب اول درباره خود سخن گفته و در باب دوم نیز گوشه هایی از زندگی خود را بیان کرده است.
دستنویس اساس مصحح، نسخه خطی شماره Tad 44/2 کتابخانه و موزه سالار جنگ است. این نسخه به خط شکسته نستعلیق خوش در اول رمضان ۱۱۸۱ ق در اورنگ آباد کتابت شده و دارای ۸۸ برگ است. نسخه دیگر در تصحیح تذکره، همان چاپ دکتر سیدعبدالله است که بر مبنای دستنویس کتابخانه دانشگاه پنجاب لاهور بازخوانی شده است. این نسخه در سده ۱۲ ق کتابت شده است.
تذکره مردم دیده؛ عبدالحکیم حاکم لاهوری؛ تصحیح علیرضا قزوه؛ تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ چاپ اول: ۱۳۹۰؛ در قطع وزیری؛ با ۲۷۵ صفحه؛ به بهای ۹۰۰۰۰ ریال منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات
حاکم، شاعر مشهور زمان خود بود. وی بیشتر غزل گفته است، ولی در سفر حج، مثنوی طولانی ای سروده که در آن رویدادهای دوران سفر حج را بازگو کرده است. حاکم، قصد داشت شرح حال شعرای فارسی زبان را در تذکره ای گردآورده و برای این منظور، پنجاه هزار بیت شعر و زندگی سه هزار نفر از شعرا را مطالعه نمود. در مجموع، بیش از دویست دیوان را از نظر گذراند و انتخابی از آنان را به نام انتخاب حاکم ترتیب داد. در همان حال، زندگی صوفیانه را شروع کرد و سپس به سفر حج رفت. در بازگشت به تالیف تذکره ای پرداخت که در آن زندگینامه و شرح آثار شعرایی را که وی با آنها ملاقات کرده، آورده است. حاکم در فصل اول، زندگی هیجده تن از شعرای معاصر خود را آورده و درباره آنها سخن گفته است. و در باب دوم از شعرایی سخن گفته شده که نام آنها در تذکره آرزو نیامده که ۴۵ نفرند. حاکم در باب اول درباره خود سخن گفته و در باب دوم نیز گوشه هایی از زندگی خود را بیان کرده است.
دستنویس اساس مصحح، نسخه خطی شماره Tad 44/2 کتابخانه و موزه سالار جنگ است. این نسخه به خط شکسته نستعلیق خوش در اول رمضان ۱۱۸۱ ق در اورنگ آباد کتابت شده و دارای ۸۸ برگ است. نسخه دیگر در تصحیح تذکره، همان چاپ دکتر سیدعبدالله است که بر مبنای دستنویس کتابخانه دانشگاه پنجاب لاهور بازخوانی شده است. این نسخه در سده ۱۲ ق کتابت شده است.
تذکره مردم دیده؛ عبدالحکیم حاکم لاهوری؛ تصحیح علیرضا قزوه؛ تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛ چاپ اول: ۱۳۹۰؛ در قطع وزیری؛ با ۲۷۵ صفحه؛ به بهای ۹۰۰۰۰ ریال منتشر شده است.
معرفی کتاب از زکیه بیات