ميراث مكتوب:دكتر ياحقي در نشست رونمايي از نسخه برگردان علي نامه، گفت: انشاءالله حلقه مفقوده ادبيات تشيع وادبيات به اصطلاح حماسه هاي شيعي كه قبل از “ابن حسام”آغاز مي شد، پيداشود.
وي كه در نشست مركز پژوهشي ميراث مكتوب سخن مي گفت،افزود: مايك پيش داوري هايي در تاريخ وفرهنگ وادب خود داريم كه اين پيش داوري ها گاهي باعث مي شوند كه خيلي واقعيت هاراناديده بگيريم ،بس كه در ذهن مافرو شده وبس كه خوانده ايم وشنيديم كه تشيع را صفويان علم كرده اند واز دوره صفويه مابه شيعه توجه كرديم. هرپديده وهر مسئله اي كه قبل ازاين تاريخ به تشيع منتسب است،براي ما باترديد وشبهه مواجه است وهميشه فكر مي كنيم كه اين استثناست وفكر مي كنيم حقيقي نيست ،واقعي نيست وعموميت ندارد.در حالي كه پديده ها مسائلي مثل اين منظومه به ما عكس اين رامي گويد وبه نظر مي رسد كه بايد در آن ذهنيت هاي خود ،تجديد نظر كنيم.خودمن هميشه فكرمي كردم مقتل ها ووقايع كربلا وصحنه هاي جزئي كه از حوادث كربلا هست ،اينها برساخته صفويان است .وقتي با كمال تعجب مي بينيد كه در طبري جزئيات ،نه به تفصيل روضة الشهدا ها، اما جزئيات مسئله هست، فكر مي كنيم كه بايد يك مقدار تجديد نظر كنيم در دانسته هاي خودودر باورهايي كه براي ما ايجاد شده است.به نظر مي رسد در يك دوره اي ،يكسري آموزه هاوآموزش هايي در نظام آموزشي ودر نظام فرهنگي ماايجاد شدكه سعي مي كرد كه اين مسائل را مقداري به اصطلاح از ضمير فرهنگي ما پاك كنتند ياكمرنگ كنندواين را منتسب كنند به دوره هاي اخير.
دكتر ياحقي ادامه داد:بنابراين مثنوي “علي نامه”كه در 482 در واقع يك پاسخي است به اين ذهنيت هايي كه داشتيم وشايد تلاشي براي اينكه از اين ضمير حذف شود وكم كم نابود شود.اين مثنوي به همين دليل مي بينيد كه قرن ها ناشناخته بوده وهيچ كس از آن يادنكرده بود و البته به نظر من بايد حالا كه فهميديم چنين كتابي هست ،جوان هاودوستان فعالي مثل “دكتر آيدنلو” بروند ودر متون حماسه هاي مذهبي ،گمان مي كنم شايد آنها از اين كتاب اسم برده باشند، شايد ديده باشندوجاهايي بايد رد پا ي اين را پيدا كرد. من تصور نمي كنم كه اينجوري يك دفعه از زير بته، آمده باشد.قطعاً در ضمير فرهنگي ما اشاراتي به اين هست كه ماقبلاً توجه نداشتيم كه چنين پديده اي وجود داشته ،احتمالاًبه آن توجه نداشتيم والان كه متوجه شديم ، مي شود رفت وپيدا كرد وريشه هاي اين قضيه را و ارتباطاتي كه ديگران با اين كتاب داشته اند. هرچند كه به نظر مي رسداين كتاب در زمان خودش ودر دوره هاي بعد خيلي مهجور بوده واحتمالاًتلاش مي شده براي اينكه ناشناخته بماندوازبين برود.چنانكه حدس زده اند، شايد بخش اولش ازبين رفته باشد وهمين نسخه نشان مي دهد كه ناقص است.اميدوارم كه بعداز مطالعاتي كه روي اين كتاب انجام مي شود وجستجوهايي كه مي شود،سيماي اين مسئله روشن تر شود وآن حلقه مفقوده ادبيات تشيع وادبيات به اصطلاح حماسه هاي شيعي كه قبل از “ابن حسام”آغاز مي شد،انشاءالله پيداشود.
وي منظومه “علي نامه” را با اين كيفيت ، يك نقيضه براي شاهنامه مي داند و مي گويد: مسئله خود نسخه وتاريخ كتابت نسخه است واختلاف نظر در اين هست.استاد”شفيعي”بيشتر به قرون 7و8 منتسب دانسته اندواگر تطبيق كرده اند ،تطبيق تاريخ تقويم ،اگر آن رمضان را كه در فلا ن وقت واقع شده، تطبيق كرده اند با تقويم حدود 710_720 هجري را ،تقويم جواب مي دهد كه تاريخ كتابت نسخه باشد،اين هم محتاج به تحقيق بيشتر است ،انشاءالله،اميدواريم محققاني كه دارند كار مي كنند روي اين مسئله بيشتر كار كنند وبادلايل نسخه شناسي وخط شناسي مسأله را اصلاح كنند.اين اطلاعات كلي كه البته در مورد نسخه هست ومشخص است شاعر متخلص به”ربيع ” است. آقاي “دكتر شفيعي”تلاش كرده اند براي اينكه نام اين آدم را تطبيق كنندوپيدا كنند. مايك سند بسيار مهم از ادبيات فرهنگ شيعه داريم كه خوشبختانه خيلي از اين تاريخ دور نيست،در تاريخ 556 كتاب “النفس” هست كه به مباحث ومسائل مربوط به شيعه پرداخته ودر واقع تمام شاعران شيعي پيش از خود از جمله فردوسي را فهرست كرده ونام كساني كه به نوعي خدماتي در حوزه ادبيات شيعه داشته اند ،اسمشان آمده ،آقاي “دكتر شفيعي”تطبيق كرده اند وهيچكدام بر اين اسم تطبيق نشده است .
دكتر ياحقي همچنين گفت:يكي از مسائلي كه مهم است و نمي توانيم روي آن تأمل كنيم اين است كه چقدر حس ملي در اين كتاب هست .اين آمار مواردي است كه اين كلمات ملي كه فقط اسامي مربوط به شاهنامه وفضاي ملي است ،در اين كتاب به كار رفته؛شهنامه 5بار،ايران فقط يكبار،اسفنديار 3بار،بهرام يكبار،بهمن يكبار،رستم 9بار كه به صورت هاي مختلف پورزال ورستم و..،طوس 2بار ،قيصر 3 بار ،كيخسرو يكبار،هرمز 2 بار،يزدجرد يكبار،در حالي كه معاويه 350 بار آمده ،اما البته فضا، فضاي آنهاست. آنها موضوع سخن هستندونبايد مقايسه كنيم،اما كاملاً نشان مي دهد.حالا اگر به اين ابياتي كه اين ها درش به كار رفته دقت كنيم تقريباًهمه اش سركوفت است،چون او پهلوان خودش را كه “حضرت علي (ع)” است ، بر همه اينها ترجيح مي دهد .يعني در واقع مشبه به ،ضعف وتوسري خورده براي خودش در آثارش پيدا كرده وبه نظر مي رسد كه هيچ اعتقادي به روح ملي ندارد،در حالي كه به نظر من اين تصوردرمورد ابن حسام نيست،چون او به هر حال يك مقداري ملي تر فكر مي كند.به نظرم چاپ حروفي كه بشود بيش از اين ها رو خواهد شدكه چقدردر اين كتاب ضعف هست.بخشي از اين ضعف ها مربوط به كاتب است والبته غلط هاي چاپي وغلط هاي قافيه. قافيه ها بسيار معيوب وغلط هستند كه اينها مربوط به كاتب است،اما بعضي هم مربوط به خود شاعر است .
گفتني است “همايش امام علي (ع) و ميراث ” به مناسبت عيد غدير خم و به منظور رونمايي از كتاب علي نامه (چاپ حروفي) ، نهج البلاغه آتشي و چند اثر ديگر روز شنبه 6آذرماه در تالار علامه اميني در كتابخانه دانشگاه تهران برگزار مي شود.
اين همايش توسط مركز پژوهشي ميراث مكتوب و با همكاري وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ،دانشگاه تهران ، موسسه كتابخانه و موزه ملي ملك ، شبكه چهار و راديو فرهنگ از ساعت 10 صبح آغاز و تا ساعت 17 ادامه خواهد داشت.