میراث مکتوب- ایرج باقرزاده تبریزی (۱۹۴۲-۲۰۲۳)، مؤسس انتشارات آی.بی. توریس ناشر آثاری متعدد در حوزۀ مطالعات اسلامی و ایرانشناسی، ۸ ژانویه ۲۰۲۳ در لندن، درگذشت. در ادامه متن منتشرشده از سوی بنیاد فرهنگ ایران در لندن به همین مناسبت را می‌خوانید.
بنیاد میراث ایران با قلبی مملو از اندوه، درگذشت دوست عزیز و حامی دیرینه خود ایرج باقرزاده را در ۸ ژانویه ۲۰۲۳ در لندن اعلام می‌دارد.
ایرج در سال ۱۹۴۲ در وین اتریش چشم به جهان گشود. از جوانی به مدرسه شبانه‌روزی در بریتانیا رفت و بعدها در آکسفورد مشغول به تحصیل شد و مدرک خود را در رشته حقوق اخذ کرد، ولی هرگز در آن رشته کار نکرد و تصمیم گرفت کار خود را با life-time آغاز کند. او طی سالهایی که در life-time بود به شهرهای نیویورک، آمستردام و لندن رفت. با ورود این شرکت به بازار ایران در نیمه دهه ۱۹۷۰، ایرج انتخاب بارزی برای ریاست سرمایه‌گذاری جدید انتشارات در تهران بود که با شهناز همسر آینده‌اش هم همانجا آشنا شد. با شروع انقلاب ۱۹۷۸ ایرج و شهناز ایران را در سال ۱۹۸۰ ترک کردند. آنها در سال ۱۹۸۱ ازدواج کردند و در لندن ساکن شدند.
ایرج در تمام طول عمر خود رؤیای تأسیس یک شرکت انتشاراتی را داشت که موضوعات جدی دانشگاهی را برای مخاطبان بزرگتری در دسترس قرار دهد. به این ترتیب انتشارات I.B.Tauris در سال ۱۹۸۳ کار خود را از یک دفتر یک اتاقه در خیابان ۳ Henriett آغاز کرد. ایرج دوست داشت بگوید باری فوستر در فیلم دیوانگی آلفرد هیچکاک، آنا ماسی را دقیقاً در همان جایی خفه کرد که او میز کارش را قرار داده بود. شاید به همین دلیل است که مطالعات فیلم و سینمای جهان یکی از موضوعات انتشارات او بود. شرکت او خیلی زود به یک انتشارات آکادمیک بزرگ ارتقاء یافت بطوری که خودش آن را «نشر دانشگاهی بدون دانشگاه» توصیف می‌کرد. گسترده‌ترین حوزه انتشاراتی آن جهان تاریخ و سیاست بین‌الملل بود که به‌زودی پیشرو در خاورمیانه و جهان اسلام شد. انتشارات ایرج با فهرستی متشکل از ۴۲۰۰ عنوان، زمانی که به بلومزبری در سال ۲۰۱۸ فروخته شد، در خط مقدم انتشار دانش به جهانی وسیع‌تر بود.
رابرت هیلنبراند، استاد بازنشسته هنر اسلامی، دانشگاه‌های سنت اندروز و ادینبورگ در بارۀ او می‌گوید:
«ایرج ستون جامعه ایرانی در بریتانیا و نیز آن سوی سواحل بود. آنچه از او در ایرانشناسی به یادگار مانده است، صدها کتابی است که تحت عنوان I.B.Tauris منتشر کرده است. در مجموع، آنها گواه خاموشی بر وسعت و عمق همدلی‌های فرهنگی او هستند که به سادگی فراموش شده‌اند. ما به شدت دلتنگ بینش، انرژی خستگی ناپذیر او، شوخ طبعی و شخصیت بسیار جذاب او خواهیم شد».
ریچارد تاپر، استاد بازنشسته دانشکده مطالعات شرق و افریقا نیز می‌گوید:
«ایرج باقرزاده در طول سه دهه‌ای که او را می‌شناختم تأثیر مثبتی بر کار من داشت. با کتابهایی که با I.B.Tauris منتشر کردم، ایرج همواره حامی، مشوق و با پیشنهادات ادراکی‌اش برایم کمک مؤثری بود. در آخرین دیدارمان در کنفرانسی در خصوص افغانستان در سپتامبر گذشته در کمبریج، وقتی از آخرین پروژه خود به او گفتم مثل همیشه مشوقم بود. تعداد بسیار زیادی از دوستان و همکاران حرفه‌ای او به شدت دلتنگش خواهند شد».
فرهاد دفتری، مدیر بازنشسته مؤسسۀ مطالعات اسلامی مدیر فقید انتشارات آی.بی. توریس را چنین وصف می‌کند:
«ایرج یک ایرانی فوق‌العاده بود. نزدیک به نیم قرن او را به عنوان یک دوست بسیار صمیمی می‌شناختم. دوستی ما از تهران شروع شد و زمانی که انتشارات آی.بی. توریس در اوایل دهه ۱۹۸۰ توسط او تأسیس شد، به کانال اصلی انتشارات مؤسسۀ مطالعات اسماعیلی تبدیل شد که من تا ۸ ژانویه ۲۰۲۳ ریاست آن را بر عهده داشتم درست همان زمانی که او به طرز عجیبی سفر ابدی پیش‌بینی نشده خود را آغاز کرد. من همیشه از عمق دانش او در بسیاری از موضوعات شگفت‌زده می‌شدم، همان‌گونه که از استاندارد‌های بالای حرفه‌ای او به عنوان یک ناشر بزرگ در زمینه‌های مطالعات اسلامی و ایرانشناسی متحیر بودم. من هرگز تبادل دانشمان را در موضوعات تاریخی و انگلیسی به هنگام پیاده‌روی‌هایمان در پارک Regents در زمان پانادمی سالهای اخیر فراموش نمی‌کنم. جامعه ایرانی در لندن عضو برجسته‌ای را از دست داد. بنده بقیه عمرم را به شدت دلتنگ او خواهم شد».
ترجمۀ نگار سادات شاهرضایی (مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب)