دکتر عبدالحسین خیراندیش، استاد تاریخ دانشگاه شیراز در گفت‌وگو با پایگاه اینترنتی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در خصوص فعالیت‌های علمی خود در زمینۀ تصحیح متون، با اشاره به در دست تصحیح داشتن «دفتر دلگشا» اثر صاحب شبانکاره‌ای، مربوط به قرن هشتم هجری، گفت: دفتر دلگشا کتابی منظوم در تاریخ شبانکارگان است که سرایندۀ آن مدعی است به نحوی خواسته کار فردوسی را ادامه دهد، اما در اصل به تاریخ محلی شبانکارگان فارس از حوالی قرن پنجم تا قرن هشتم هجری اختصاص دارد.
این استاد تاریخ دانشگاه شیراز افزود: این اثر بر اساس قراردادی با مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در حال تصحیح است.
دکتر خیراندیش گفت: شبانکارگان بیش از سیصد سال، به صورت مستقل و در مقام یک دولت تمام عیار ایرانی، در جنوب فارس حکومت کرده‌اند.
وی اهمیت این اثر را در اطلاعات تاریخی ارائه شده در آن دانست و گفت: در دفتر دلگشا مطالبی دیده می‌شود که در هیچ جای دیگری نیست، و اگر این اطلاعات در تاریخ‌نگاری عمومی ایران کارپذیر و محتوای آن در دانش عمومی ما دربارۀ تاریخ ایران مؤثر واقع شود، بسیار مهمتر از یک متن تاریخ محلی اثرگذار خواهد بود.
دکتر خیراندیش با بیان این که کار استنساخ و تصحیح متن تقریبا سال‌هاست که به اتمام رسیده است، اظهار کرد: علت تأخیر در انتشار اثر این است که من جستجوگر روشن شدن برخی نکات تاریخی در مورد این متن و مطالب آن هستم و برای این مقصود چندین سفر هم به جغرافیای موضوع دفتر دلگلشا داشته‌ام.
استاد تاریخ دانشگاه شیراز در مورد نسخ موجود از این اثر گفت: تنها نسخۀ در دسترس از دفتر دلگشا در آکادمی علوم دوشنبه در تاجیکستان نگهداری می‌شود که احتمالا در هندوستان استنساخ شده و نسخۀ فاکسیمیله‌ای از آن در مسکو چاپ شده است، که من کار تصحیح را بر اساس همین چاپ انجام داده‌ام.
وی با اشاره به سفری که برای دیدن نسخۀ اصلی به تاجیکستان داشته است، گفت: علاوه بر این که در متن استنساخ شده در هندوستان اشکالاتی وجود دارد و ناسخ مطالبی را نفهمیده و یا غلط نوشته است، من حدس می‌زدم نسخۀ موجود در تاجیکستان هم در صحافی دچار اشکال و اشتباه شده باشد؛ که بعد از رؤیت آن، دیدم حدسم درست بوده است.
دکتر خیراندیش افزود: دیدن نسخۀ اصلی در تاجیکستان این فایده را نیز داشت که توانستم برخی موارد را که در چاپ مسکو قابل خواندن نبود، بررسی کنم.
وی با بیان این که تصحیح دفتر دلگشا نیاز به اطلاعاتی دقیق راجع به اشخاص، مکان‌ها و وقایع دارد، به تمرکز ویژه‌اش بر شجره‌نامۀ ملوک شبانکاره اشاره کرد و گفت: در حال حاضر که برگردان نسخه تمام شده است من بر آنم که این کتاب به شرح و توضیح مفصل همراه با متن نیاز دارد تا مؤثر واقع شود؛ و نه این که فقط توضیحاتی در ابتدا و انتهای متن آورده شود.
مصحح دفتر دلگشا افزود: البته این کار نیاز به زمان دارد و من به همین جهت سعی کرده‌ام با حوصله پیش بروم؛ هر چند بخش عمده‌ای از کار انجام شده است.
دیگر آثار دکتر خیراندیش
دکتر خیراندیش در ادامه در خصوص دیگر فعالیت‌های پژوهشی خود، گفت: یک از آثاری که من در آن نقش دارم و توسط میراث مکتوب منتشر خواهد شد «تاریخ جزایر و بنادر خلیج فارس» است که مسئولیت برگردان نسخه آن به عهده آقای عمادالدین شیخ‌الحکمایی است و قرار است پس از تکمیل این بخش نگارش مقدمه، توضیحات و تعلیقات را من انجام دهم.
وی به مناسبت مطرح شدن کتاب «دفتر دلگشا» از یکی از تألیفات خود به نام «فارسیان در برابر مغولان» یاد کرد و گفت: از آنجا که فعالیت اصلی من در حوزۀ تاریخ‌نگاری است سال‌ها پیش کتاب فارسیان در برابر مغولان را به کمک دفتر دلگشا و منابع دیگر تألیف کرده‌ام و این اثر در جلسه‌ای در مؤسسۀ میراث مکتوب نیز معرفی شد.
استاد تاریخ دانشگاه شیراز همچنین از در دست تدوین داشتن اثری دربارۀ مازندران خبر داد و گفت: من بر اساس برخی نسخه‌های خطی و متون اصلی در سال‌های اخیر پژوهشی دربارۀ مازندران انجام داده‌ام که نکات مهمی در آن طرح شده است و امیدوارم بتوانم آن را به زودی عرضه کنم.
دکتر خیراندیش همچنین از اشتغال به تألیف اثری دربارۀ تاریخ صفاریان سخن گفت و اظهار کرد: بر اساس تاریخ سیستان و چند دستنوشت دربارۀ آن، مطالبی را در موضوع تاریخ صفاریان آماده کرده‌ام که انشاالله خدمت علاقه‌مندان عرضه خواهد شد.
وی در بخش دیگری از این گفتگو در خصوص چالش‌های ایجادشده در زمینۀ نشر در سال‌های اخیر و به ویژه در مدت فراگیری بیماری کرونا، گفت: من معتقدم در ایران نباید از نشر انتظار اقتصادی داشت؛ چون با درگیر شدن با این پدیده به جایی نخواهیم رسید.
این استاد دانشگاه شیراز گفت: هزینه‌های نشر و به طور کلی بخش فرهنگ بایستی از بودجه عمومی دولتی و یا خیریه‌ها تأمین شود.
دکتر خیراندیش افزود: به جای پرداختن به موضوع اقتصاد نشر مسئله ما باید فراهم کردن زیرساخت‌ها برای افزایش میزان مطالعه باشد؛ زیرساخت‌هایی که حتی بعضا برای اساتید دانشگاه نیز فراهم نیست.
وی گفت: آنچه در مورد کتاب مهم است کتابخوانی است که نماد آن هم کتابخانه‌هاست و در حالی که در فضای شهر این کتابخانه‌ها هستند که می‌توانند انگیزه‌بخش و فرصت‌ساز کتابخوانی باشند، در شهرهای ما کتابخانه‌ها چندان چهرۀ آشکاری ندارند و به آنها اهمیت لازم داده نمی‌شود.