میراث مکتوب – نسخه‌برگردان کتاب التفصیل لجمل التحصیل (شرح کتاب التحصیل لمولفه حسن بن محمد الرصاص) تألیف سلیمان بن عبدالله الخُراشی با مقدمه و فهرست حسن انصاری و یان تیله از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین منتشر شد.
از میان انبوهی کتاب که به قاضی عبدالجبار همدانی، متکلم نامدار معتزلی (د. ۴۱۵ ق) نسبت داده شده، متأسفانه شماری محدود در روزگار ما در اختیار است. البته باید گفت که ما نسبت به گذشتگان نزدیک خود از این لحاظ بسیار خوش اقبال‌تر بوده‌ایم؛ چرا که تقریباً از سدۀ هفتم قمری عمدۀ آثار معتزلی و از جمله آثار قاضی عبدالجبار در اختیار نویسندگان و دانشمندان اسلامی مراکز اصلی دانش و تمدن اسلامی نبوده و صرفاً شماری از آنها در اختیار زیدیان یمن قرار داشته است.
زیدیان یمن عمدتاً در سده های ششم و هفتم در تماس مستقیم با زیدیان و معتزلیان ایران و از جمله ری و خراسان، میزبان تعداد زیادی از نسخه های آثار کلامی و اصولی و بعضاً تاریخی معتزلیان شدند و از رهگذر آنها همینک بیشتر آثار معتزلی شناخته شده و موجود در اختیار ما قرار دارد. تعدادی از آثار معتزلی نیز در میان سنت یهودیان قرائیم باقی مانده است که شرح آن را در شماری از تحقیقات که به تازگی آهنگ آن شدت گرفته می توان دید. از حدود نیمۀ سدۀ هفتم به بعد حضور معتزلیان در مراکز اصلی آنان با شدتی بیشتر از گذشته کمرنگ شد و همین امر در از میان رفتن آثار و کتابهای معتزله در ایران و عراق تأثیر قابل ملاحظه ای گزارد؛ البته در خوارزم و برخی از نقاط دیگر خراسان بزرگ، معتزلیان تا قرنهای بعدی هم حضوری ضعیف داشته اند اما از آثار متأخر آنان چندان چیزی باقی نمانده و البته هنوز مجال تحقیق در این مورد باز است؛ شاید در کتابخانه های آسیای مرکزی و یا در کتابخانه های ترکیه بتوان نسخه های حنفیان معتزلی متأخر را شناسایی کرد.
اقدام به چاپ نسخه برگردان مجلد سوم کتاب التفصیل لجُمَل التحصیل تألیف سلیمان بن عبدالله الخُراشی، یکی از متکلمان زیدی معتزلی مشرب یمن در اواخر سدۀ ششم قمری درست به دلیل اهمیتی است که آثار کلامی زیدیان برای درک مبانی و ساختار کلامی معتزلیان و به ویژه مبانی کلام معتزلی بهشمی و نمایندۀ مهم آن در مکتب ری یعنی قاضی عبدالجبار همدانی دارد.
در مقدمۀ این کتاب به موضوعاتی چون «کلام معتزلی از ری تا یمن: سهم زیدیان، مناسبات اعتقادی زیدیان و معتزلیان»، «ادبیات کلامی زیدیان یمن و جایگاه حسن بن محمد الرصاص و شارحانش»، «سلیمان بن عبدالله الخُراشی، نویسندۀ کتاب التفصیل لجُمَل التحصیل» پرداخته شده است.
لازم به ذکر است چاپ و انتشار این اثر با حمایت مالی جناب آقای علی تشکری امکان‌پذیر شده است.
کتاب التفصیل لجُمَل التحصیل تألیف سلیمان بن عبدالله الخُراشی با مقدمۀ حسن انصاری و یان تیله (فارسی و انگلیسی) از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین، در شمارگان ۲۰۰ نسخه ، ۳۸۸ صفحه و به بهای ۲۷۰۰۰۰ ریال به چاپ رسیده است.
از میان انبوهی کتاب که به قاضی عبدالجبار همدانی، متکلم نامدار معتزلی (د. ۴۱۵ ق) نسبت داده شده، متأسفانه شماری محدود در روزگار ما در اختیار است. البته باید گفت که ما نسبت به گذشتگان نزدیک خود از این لحاظ بسیار خوش اقبال‌تر بوده‌ایم؛ چرا که تقریباً از سدۀ هفتم قمری عمدۀ آثار معتزلی و از جمله آثار قاضی عبدالجبار در اختیار نویسندگان و دانشمندان اسلامی مراکز اصلی دانش و تمدن اسلامی نبوده و صرفاً شماری از آنها در اختیار زیدیان یمن قرار داشته است.
زیدیان یمن عمدتاً در سده های ششم و هفتم در تماس مستقیم با زیدیان و معتزلیان ایران و از جمله ری و خراسان، میزبان تعداد زیادی از نسخه های آثار کلامی و اصولی و بعضاً تاریخی معتزلیان شدند و از رهگذر آنها همینک بیشتر آثار معتزلی شناخته شده و موجود در اختیار ما قرار دارد. تعدادی از آثار معتزلی نیز در میان سنت یهودیان قرائیم باقی مانده است که شرح آن را در شماری از تحقیقات که به تازگی آهنگ آن شدت گرفته می توان دید. از حدود نیمۀ سدۀ هفتم به بعد حضور معتزلیان در مراکز اصلی آنان با شدتی بیشتر از گذشته کمرنگ شد و همین امر در از میان رفتن آثار و کتابهای معتزله در ایران و عراق تأثیر قابل ملاحظه ای گزارد؛ البته در خوارزم و برخی از نقاط دیگر خراسان بزرگ، معتزلیان تا قرنهای بعدی هم حضوری ضعیف داشته اند اما از آثار متأخر آنان چندان چیزی باقی نمانده و البته هنوز مجال تحقیق در این مورد باز است؛ شاید در کتابخانه های آسیای مرکزی و یا در کتابخانه های ترکیه بتوان نسخه های حنفیان معتزلی متأخر را شناسایی کرد.
اقدام به چاپ نسخه برگردان مجلد سوم کتاب التفصیل لجُمَل التحصیل تألیف سلیمان بن عبدالله الخُراشی، یکی از متکلمان زیدی معتزلی مشرب یمن در اواخر سدۀ ششم قمری درست به دلیل اهمیتی است که آثار کلامی زیدیان برای درک مبانی و ساختار کلامی معتزلیان و به ویژه مبانی کلام معتزلی بهشمی و نمایندۀ مهم آن در مکتب ری یعنی قاضی عبدالجبار همدانی دارد.
در مقدمۀ این کتاب به موضوعاتی چون «کلام معتزلی از ری تا یمن: سهم زیدیان، مناسبات اعتقادی زیدیان و معتزلیان»، «ادبیات کلامی زیدیان یمن و جایگاه حسن بن محمد الرصاص و شارحانش»، «سلیمان بن عبدالله الخُراشی، نویسندۀ کتاب التفصیل لجُمَل التحصیل» پرداخته شده است.
لازم به ذکر است چاپ و انتشار این اثر با حمایت مالی جناب آقای علی تشکری امکان‌پذیر شده است.
کتاب التفصیل لجُمَل التحصیل تألیف سلیمان بن عبدالله الخُراشی با مقدمۀ حسن انصاری و یان تیله (فارسی و انگلیسی) از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب و مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه آزاد برلین، در شمارگان ۲۰۰ نسخه ، ۳۸۸ صفحه و به بهای ۲۷۰۰۰۰ ریال به چاپ رسیده است.