میراث مکتوب- بهمن نامور مطلق، عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی و اسطوره‌شناس در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا، با اشاره موقعیت کنونی جامعه از منظر اسطوره‌ای گفت: در اسطوره‌شناسی مباحث مختلفی داریم که می‌تواند به جنگ ۱۲ روزه ما مرتبط شود، یعنی این جنگ با این که ۱۲ روز بود اما در واقع روایت‌های زیادی دارد اما یک روایت کلان وجود دارد که می‌شود با رویکردهای مختلفی آن را بررسی کرد، از جمله رویکرد اسطوره‌شناسی و در رویکرد اسطوره‌شناسی هم می‌شود بخش‌های مختلف این حادثه، این رویداد را به صورت جداگانه مورد مطالعه قرار داد.
وی با اشاره به اهمیت اسطوره‌شناسی در درک وقایع اجتماعی و فرهنگی اظهار داشت: یکی از این رویکردها یا مضامین اسطوره‌ای به شهرها و نگهبانان شهرها مربوط می‌شود. البته وقتی می‌گوییم شهر، منظور معناب فیزیکی آن نیست، یک کشور هم می‌تواند در این دیدگاه یک شهر محسوب شود.
نویسنده کتاب «درآمدی بر اسطوره شناسی» اضافه کرد: مشهور است که به ایران، «ایرانشهر» می‌گویند، بنابراین این موضوع که در نگاه اسطوره‌ای همه شهرها یک یا چندین نگهبان داشتند درباره کشورها نیز قابل طرح است. همه شهرها یک نگهبان اصلی، یک حامی اصلی دارند یک ایزدبانو یا ایزد حامی این شهرها هستند. نه فقط شهرها، بلکه در دیدگاه اسطوره‌شناسی همه موجودات دارای یک حامی و نگهبان هستند، انسان نگهبان دارد، آتش نگهبان دارد، زمین نگهبان دارد، همه چیز نگهبان دارد، چون اگر موجودات زمینی به ماورا و جهان مینوی متصل نباشند از بین می‌روند و تخریب می‌شوند و وجودشان بدون این حامی جهان مینوی ناوجود می‌شود. بنابراین شهرها هم یکی از مهم‌ترین پدیده‌ها هستند که به نگهبان نیاز دارند.
این عضو انجمن ادبیات تطبیقی گفت: در گذشته هر شهری نگهبانانی داشته و یک ایزد نگهبان اصلی آن بوده است، مثلا شهر شوش این‌شوشیناک را داشت، شهر آتن، آتنا را داشت، شهر بابِل ایشتار را داشت و یکی از دروازه‌های ورودی شهر به نام ایشتار نام‌گذاری شده بود، حافظ شهر دلف، آپولون بود، نگهبان شهر آرگوس، هرا بود و همینطور شهرهای دیگر از جمله شهر رم که ژانوس نگهبان آن است. یعنی این ایزدان، نگهبانان این شهرها هستند و از آن صیانت و پاسداری می‌کنند و برای اینکه این پاسداری تجلی نمادین پیدا کند، اصولاً از این نگهبانان یا ایزدان یا ایزد بانوان تصاویری در مقابل دروازه ورودی این شهر نقش می‌بستند، یعنی آن تصویر، تجلی آن نگهبان و مراقب افرادی بوده که می‌خواستند وارد شهر شوند. در آن دوران مردم اصولاً بر این باور بودند که ایزدان نگهبان شهر از ورود دشمنان محافظت کرده و اجازه نفوذ دشمنان را نمی‌دادند.
نامور مطلق با اشاره به این که دشمنان در آن دوره اساطیری ممکن بود انسانی یا غیرانسانی باشند، بیان کرد: دشمن از ارواح خبیثه یا چیزهای دیگری که در اعتقادات مختلف به شکل‌های گوناگون وجود دارند تا اقوام دیگر را شامل می‌شود. مثلاً در اسطوره‌شناسی ما، دیوها مهم‌ترین دشمنان و نشانه‌های اهریمن بودند که بسیاری از آنان جسمیت ندارند به همین جهت این نگهبانان آسمانی محافظ شهر بودند و چشمان نافذ خود آن‌هایی که حتی میرا یا نامیرا بودند هم مراقبت می‌کردند به شهر وارد نشوند و شهر به دست دشمن نیفتد یا آلوده نشود یا مورد نفوذ قرار نگیرد، اغلب این نگهبانان جهت نگاه و صورت‌شان رو به طرف بیرون دارد و محافظت می‌کنند که کسی از بیرون وارد نشود.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی اضافه کرد: در این مورد، تنها یک استثنا داریم و آن ژانوس است، ژانوس نگهبان شهر رم در واقع دو صورت دارد و به دو طرف نگاه می‌کند و از دو طرف مراقبت می‌کند، یک چهره به طرف بیرون و یک چهره به طرف داخل که نشان می‌دهد که رومی‌ها تا چه اندازه نسبت به حفظ امنیت خود کوشا بودند و به آن توجه داشتند. یعنی هم مواظب بودند که دشمن از بیرون وارد نشود، هم مواظب بودند که داخل رم آشوب و طغیان صورت نگیرد. به ویژه اینکه شما می‌دانید در روم برده‌داری مرسوم بود. چند بار شورش برده‌داران و قیام‌هایی چون قیام اسپارتاکوس و دیگران روی داده بود. پس بنابراین ژانوس هم محافظ آرامش داخل بود، هم نگهبان خارج بود که تهدیدی وارد شهر نشود.
وی با اشاره به وضعیت جاری ایران گفت: نگهبانان امروزی شهرهای ما ا همین نگهبانان امنیتی، نظامی و غیره هستند. بیشتر توجه‌شان به طرف داخل بود یعنی تا حدودی می‌توان گفت که تهدید بیرون را رها کرده بودند یا کمتر به آن توجه داشتند. در حقیقت به دشمن بی‌توجهی کرده و درگیر رقابت‌های داخلی بودند و آن نگهبان شهر ما در این دوره متاخر بیش از آن که به خارج نگاه کند، سمت و سویش به طرف داخل بود.
این استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه داد: ما می‌بینیم ناگهان با هجمه‌ای از نفوذ مواجه می‌شویم، یعنی در عین حال که یک تهاجم نظامی صورت گرفته و متجاوزین با سلاح‌های سنگین ما را مورد هجوم قرار دادند از طرف دیگر می‌بینیم که درون کشور نیز مدت‌هاست سرمایه‌گذاری کرده و نفوذی فرستادند و ضرباتی که ما از این نفوذی‌ها خوردیم کمتر از ضرباتی نبود که از سلاح‌های سنگین خود متجاوزین خوردیم.
نامور مطلق گفت: این موضوع نشان می‌دهد که ما یک جای کار را اشتباه کردیم؛ ترور سردارانی که در واقع سرمایه‌های نظامی ایران برای نگهداری و پاسداری از کشور بودند در یک شب از نشانه‌هایی است که نباید به آن بی‌توجهی کنیم.
وی افزود: بر اساس تجربیات اسطوره‌شناسی، اسطوره به ما درس‌هایی می‌دهد، ما بیش از حد به دشمن بی‌توجهی کردیم و بیش از حد به خودمان مشغول بودیم، امروز ما نهادهای مختلف امنیتی داریم، این تشتت نهادهای مختلف به عدم انسجام و توجه بیش از حد به افراد داخلی منجر می‌شود. به ویژه وقتی فردی می‌خواهد استخدام شود، کاری انجام دهد، نقد کوچکی دارد که منطقی هم هست، زیرا ما همیشه نقد داشته‌ایم حتی در در زمان پیامبر (ص) هم نقد وجود داشته، مشورت وجود داشته، گفت‌وگو وجود داشته است.
این مؤلف با بیان این که توجه بر جزئیات به اندازه‌ای بوده که به دشمن اصلی توجه نشده، بیان داشت: به همین دلیل اسطوره‌ای، دشمن با خیال راحت توانسته راه نفوذ را پیدا کند و این موضوع صدمات و آسیب‌های جدی به کشور ما زده است. باز همین تجربیات و دروس و آموزه‌های اسطوره‌شناسی به ما می‌گوید که باید جهت نگاه نگهبان کشورمان را دوباره اصلاح کنیم، یعنی نگهبان ما می‌باید بیشتر به طرف بیرون توجه کند و مراقب باشد که دشمنان از بیرون وارد نشوند، درون کشور نیز باید مراقبت باشد اما در حد اعتدالی که لازم است و امیدوارم ما بتوانیم از این وضعیت فعلی درس بگیریم بتوانیم تجربه کسب کنیم و به قول اسطورهشناسان جهت نگهبان شهرمان را دوباره آن‌چنان که می‌بایست باشد، قرار دهیم.
منبع: ایرنا