میراث مکتوب – پیدایش ادبیات داستانی جدید ایران، هرچند از ترجمۀ آثار ادبی بیگانه متأثر بوده، لزوماً نتیجۀ آن نیست بلکه با تجربۀ تاریخی تجدد در جامعۀ ایران ملازم است. از این رو، در فصل های مقدماتی کتاب، هم نقش ترجمۀ ادبیات غرب در پدیدآمدن رمان فارسی در نظر گرفته شده و هم به ساخت روائی آثار کلاسیک و رمانس‌های عامیانه و سفرنامه ها، به عنوان خاستگاه سنتی بالقوه رمان فارسی، در نظر گرفته شده و هم به ساخت روائی آثار کلاسیک و رمانس های عامیانه و سفرنامه ها، به عنوان خاستگاه سنتی بالقوه رمان فارسی، توجه شده است. در فصل های بعد، بازنمایی سیر تحول ادبی، با نظر به نوع ادبی (ژانر) صورت گرفته ضمن آنکه پویایی گفتمانی موضوع از نظر دور نمانده است.
تاریخ ادبیات داستانی ایران گزارشی است تاریخی ـ تحلیلی از نحوه پیدایش و سیر تحول رمان و داستان کوتاه جدید فارسی. فصل‌های آن به صورتی در پی هم آمده‌اند که خواننده را با روند تغییر مضمون‌ها و فرم‌ها و در نتیجه نحوه شکل‌گیری و حرکت جریان‌های ادبیات داستانی، آشنا کنند. تلاش بر این بوده است تا ضمن توجه به عوامل اجتماعی ـ فرهنگی برون متنی و خلاقیت‌های هنری نویسندگان، مهم‌ترین گرایش‌های ادبی هر دوره شناسایی و طبقه‌بندی شود و چشم‌اندازی حتی الامکان کامل از راه‌های رفته نویسندگان معاصر در منظر دید خواننده قرار گیرد. مؤلف در این کتاب تلاش کرده است ضمن توجه به عوامل اجتماعی – فرهنگی برون متنی و خلاقیت‌های هنری نویسندگان، مهم ترین گرایش های ادبی هر دوره را شناسایی و طبقه‌بندی کند و چشم اندازی حتی‌الامکان کامل از راه‌های رفتۀ نویسندگان معاصر در منظر دید خواننده قرار دهد.
این اثر بر مبنای پژوهشی شکل گرفته است که در چارچوب «طرح تطور مضامین ادبیات داستانی » در گروه ادب معاصر فرهنگستان زبان و ادب فارسی صورت گرفت. حاصل کار در دو جلد، تحت عنوان سیر تحول ادبیات داستانی و نمایشی به چاپ رسید. اینک تحریر تازۀ آن دو جلد، با تغییراتی در شیوۀ تنظیم فصل ها و حذف و اضافاتی در مطالب، در یک مجلد با نام تاریخ ادبیات داستانی ایران منتشر می‌شود.
زمینه‌های پیدایش رمان فارسی، داستان‌های بلند عامیانه، سفرنامه‌نویسی، ترجمۀ داستان، تأثیر متقابل مطبوعات و ادبیات، رمان تاریخی، رمان اجتماعی و اخلاقی، انواع دیگری از رمان و رمان در دهه ۱۳۲۰ عناوین فهرست تاریخ ادبیات داستانی ایران است.
کتاب تاریخ ادبیات داستانی ایران تألیف حسن میرعابدینی در ۶۷۲ صفحه ، شمارگان ۲۲۰۰ نسخه از سوی نشر سخن منتشر شده است.