اما چند موردی که در متن چاپ شده رساله نشان می دهد نویسنده متعلق به مکتب ابو الحسین بصری و محمود الملاحمی بوده از این قرار است:
۱- آنجا که از حدوث عالم و اثبات واجب سخن می راند، نویسنده رساله از شیوه مکتب ابو الحسین بصری بهره می گیرد (ص ۱۸): ” أما بیان أنّ الأجسام محدثه فهو أنّا نقول: إنّها لو کانت أزلیّه لکانت فی الأزل أمّا أن تکون متحرکه، أو ساکنه، أو کائنه و الأقسام بأسرها باطله، فامتنع کون الأجسام أزلیّه. أما الحصر فظاهر. و أما بیان استحاله کونها متحرکه: فلأنّ حقیقه الحرکه یقتضی المسبوقیّه، و الأزل عباره عن نفی المسبوقیه، و الجمع بینهما محال. و بمثل هذا یبطل کونها ساکنه فی الأزل. و أمّا بیان استحاله کونها کائنه فی الأزل: فلأنّ الکائن هو ما تقدّم على المتحرّک و الساکن بوقت واحد و ما کان سابقا للمحدث بوقت واحد کان محدثا، فثبت أنّ الأجسام محدثه. و أمّا بیان أنّ کلّ محدث ممکن: فلأنّ المعقولات ثلاثه: إمّا واجبه الوجود لذّواتها، أو ممکنه الوجود بالنسبه الى ماهیّاتها، أو ممتنعه الوجود لذّاتها. و إذا کان الأمر على هذه القضیه فنقول: الحادث خارج عن قسمی الوجوب و الاستحاله، فیکون ممکنا».
۲- در بحث از صفت اراده، او مخالف نظر بهشمیان و همگام با ابو الحسین بصری است که از او هم البته به صراحت در اینجا یاد می کند و از نظریه وجود «داعی» برای باری تعالی بحث می کند (نک: ص ۲۰): «الفصل السادس فی أنّه تعالى مرید و کاره، و ماهیّه الإراده. قال أبو الحسین البصرى: المعنیّ من کونه تعالى مریدا، هو أنّ له حاثّ و داع دعاه إلیها. و معنى کونه تعالى کاره: هو أنّ له، أىّ أنّه دعاه الدّاعی على الحثّ علیها. و أمّا الدلیل على أنّ هذا الصفه حاصله له سبحانه: فهو أنّه لما ثبت کونه مؤثّرا فی العالم مع جواز ألّا یؤثّر، فلا بدّ من أمر اقتضى ایجاد العالم، و هو المسمّى بالإراده. و أمّا بیان کونه تعالى کارها: فلأنّه لمّا حکم صریح العقل بوجود مقبّحات عقلیّه، و کان سبحانه فی غایه درجات الکمال، فلا بدّ أن یکون کارها لها.»
۳- در بحث از صفات سمیع و بصیر هم آن دو را مانند مکتب ابو الحسین به مسئله علم باری ارجاع می دهد (ص ۲۰): «الفصل الثامن فی أنّه تعالى سمیع بصیر و معنى ذلک أنّه تعالى عالم بالمسموعات و المبصرات، و قد تقررّ أصل ذلک فی کونه تعالى عالما».
حسن انصاری
منبع: حلقه کاتبان