میراث مکتوب- مائده سادات دربندی درباره کتابش «گزیده اوصاف الاشراف و اخلاق ناصری»، نامزد چهلمین جایزه کتاب سال در حوزه دین و کودک، گفت: این کتاب شرح دو متن از خواجه نصیرالدین طوسی حکیم قرن هفتم هجری و گزیده شامل ۳ بخش اصلی است. بخش اول: پیشگفتار گردآورنده و شارح متن، بخش دوم: زندگی خواجه نصیر الدین طوسی و معرفی ۲ متن، بخش سوم: گزیده ۲ متن و شرح لغات و اصطلاحات دشوار.
او ادامه داد: در بخش پیشگفتار، به این مطلب اشاره کرده‌ام که تألیف کتاب‌های عرفانی، دوره‌های مختلفی را از سرگذرانده است. افکار عمومی معمولاً ادبیات عرفانی را با متن‌هایی از مولانا، شمس، عطار یا ابوسعید ابوالخیر می‌شناسند؛ اما این همه ادبیات عرفانی نیست. در حقیقت، بخش عمده‌ای از متن‌های عرفانی به جا مانده متعلق به دوران مکتبی شدن عرفان هستند و اوصاف‌الاشراف یکی از همین متون است.
او ادامه داد: برای روشن شدن مطلب، مقایسه‌ای اجمالی بین اوصاف‌الاشراف و متن‌های عرفانی تمثیلی از عطار و مولوی انجام داده‌ام و به وجه تمایز متنی چون اوصاف‌الاشراف با آن آثار اشاره کرده‌ام. به عبارت دیگر، توضیح داده‌ام که مؤلفان متونی چون اوصاف‌الاشراف، که متعلق به دوره مکتبی شدن عرفان هستند، برخلاف کسانی چون عطار و مولوی عارف نیستند و تجربه حالات و کشف و شهود عرفانی را ندارند؛ بلکه آن را به صورت یک علم آموخته اند و در جایگاه کسی که به این مفاهیم آشنا است، به شرح و تعریف اصطلاحات و مفاهیم عرفانی چون صبر، توکل و طبقه‌بندی انواع آن می‌پردازند. در این قبیل متن‌ها، چندان که تعریف و طبقه‌بندی اصطلاحات دیده می‌شود، حکایت‌گویی، استفاده از تمثیل‌های داستانی و بیان سخنان حکمت‌آمیز وجود ندارد.
نویسنده کتاب «گزیده اوصاف الاشراف و اخلاق ناصر» اظهار کرد: در بخش دوم کتاب، به معرفی خواجه نصیر، زندگی، مذهب و خدمات علمی وی پرداخته و سپس درباره ۲ متن و سبک آن‌ها توضیح داده‌ام.
او درباره بخش سوم که بخش اصلی کتاب است گفت: اوصاف‌الاشراف در قیاس با بسیاری از متن‌های عرفانی متنی کم‌حجم است و تهیه گزیده‌ای از آن کار نسبتا دشواری است؛ چراکه اوصاف الاشراف برخلاف متن‌هایی چون فیه‌مافیه یا اسرارالتوحید بهره کمی از داستان و حکایت دارد و بیشتر به طبقه‌بندی اصطلاحات و مفاهیم عرفانی پرداخته است. همین مسئله تهیه گزیده‌ای از این متن را برای مخاطب کودک و نوجوان دشوار می‌کند. با وجود این امر، در گزیده حاضر تمام حکایت‌های متن اصلی حفظ شدهاند، تا متنی به مخاطب کودک و نوجوان ارائه شود که حتی‌المقدور از شیرینی حکایت‌گویی بهره‌مند باشد.
او افزود: درباره اخلاق ناصری انتخاب به مراتب راحت‌تر و ساده‌تر است؛ چرا که حجم اخلاق ناصری بیشتر و بهره‌گیری خواجه نصیر از حکایت‌گویی و اشاره به سخنان حکمت‌آمیز بزرگان افزون‌تر است. در این بخش، بیان حکایت‌هایی از حکمای یونانی، گرایش خواجه نصیر را به فیلسوفان یونانی نشان می‌دهد. به هنگام شرح و توضیحات لغات و اصلاحات دشوار سعی کرده‌ام از میان معانی مختلفی که یک لغت دارد، معنی متناسب با جمله را برگزینم تا فهم و خواندن متن برای خواننده کودک و نوجوان روان باشد. در این بین واژگانی که به ظاهر ساده به نظر می رسند، اما در متن معنایی متفاوت دارند، شرح و توضیح داده شده است.
به گفته دربندی، یکی از ویژگی‌های این گزیده شناساندن عرفان مکتبی به مخاطب کودک و نوجوان است؛ به طوری که مخاطب بداند متن‌های عرفانی به‌جا مانده از قرون گذشته گستره وسیعی دارند و چه بسیار متن‌هایی هستند که به لحاظ ساختاری با متن‌های شناخته شده‌‌ای چون مثنوی، منطق‌الطیر، اسرارالتوحید و … بسیار متفاوت هستند.
او ویژگی دیگر این گزیده را معرفی جنبه‌های مختلفی از شخصیت علمی خواجه نصیر دانست و تاکید کرد: خواجه نصیرالدین طوسی بیش از هر چیز با اخلاق ناصری، تأسیس رصدخانه مراغه و برعهده داشتن وزارت هلاکوخان مغول شناخته می شود. در این گزیده، از خلال دو متن از خواجه نصیر ۲ چهره مختلف از خواجه نمایانده می‌شود؛ به طوری که از خلال اوصاف الاشراف به آشنایی خواجه با مفاهیم و اصطلاحات عرفانی و از خلال اخلاق ناصری، با حکمت عملی و گرایش خواجه نصیر به فلسفه و حکمای یونان آشنا می‌شویم.
دربندی بیان کرد: این کتاب عضوی از مجموعه «خودت را تماشا کن» است و سردبیر این مجموعه علی کاشفی خوانساری هستند. در این مجموعه هدف ما آن بود تا مخاطب کودک و نوجوان با پیکره‌ی وسیع‌تری از ادبیات عرفانی آشنا شود و ادبیات عرفانی را فراتر از آنچه در کتاب‌های درسی آمده بشناسد.
او در انتها گفت: از اوصاف الاشراف چند تصحیح موجود است؛ از میان آن‌ها می‌توان به تصحیح نجیب مایل هروی و تصحیح غلامرضا خوش‌اقبال اشاره کرد. این کتاب‌ها برای مخاطب بزرگسال و متخصصان ادبیات تصحیح شدهاند. همچنین اخلاق ناصری به تصحیح مجتبی مینوی و علیرضا حیدری منبع این گزیده بوده است. این متن نیز برای متخصصان ادبیات و مخاطب بزرگسال تصحیح و تهیه شده است. با در نظر گرفتن این چاپ‌ها می‌توان گفت، گزیده و شرحی از این متن‌ها که مخصوص مخاطب کودک و نوجوان باشد، به‌ندرت دیده می‌شود. بنابراین گزیده حاضر می‌تواند تلاشی باشد تا بتوانیم متن‌های کهن را بهگونهای ارائه کنیم تا برای مخاطب کودک و نوجوان ساده‌تر و ملموس‌تر باشد.
منبع: ایبنا