میراث مکتوب- کتاب در بوته نقد، مشتمل بر ۱۷۰ مقاله منتشر شده در حوزه نقد و معرّفی کتاب است که طیّ ۳۵ سال فعالیّت پژوهشی و مطبوعاتی حسین مسرت بر صفحۀ جراید نقش بسته است. این کتاب را باید نگاهی دقیق، عمیق و سریع به قریب نیم قرن چاپ و نشر کتاب در موضوعات گوناگونی دانست که از منظر پژوهشگر و کتابشناسی خبره مورد تدقیق قرار گرفته است.
«در بوته نقد» مجموعه گفتارهای حسین مسرت در حوزه نقد کتاب‌های غیر یزد است و در بردارنده معرفی، نقد و یادداشت‌هایی درباره ۱۴۲ کتاب چاپ شده، ۱۹ نسخه خطی و ۲ عنوان مجله است که گردآوری و ساماندهی شده است.
این گفتارها در بازه زمانی سال ۱۳۶۵ تا ۱۴۰۰ نوشته شده و در سالیان گوناگون فعالیت قلمی نگارنده نوشته شده و از لحاظ نثر و کلام یکدست نیست و گویای دگرگونی نثر نویسنده آن در طی سال‌های فعالیت است.
این کتاب پس از دیباچه در بخش نخست به کتاب‌های چاپی پرداخته است. در تقسیم‌بندی الف: نقد و معرّفی، آغازی نکو برای انجامی شایسته، ادیب نیشابوری از نگاه جلالی پندری، ارزش و اهمیت تذکره نصرآبادی، از گفتار تا کردار، از قول تا عمل به بهانه چاپ سیصدمین شماره جهان کتاب، اقیانوس بی‌کران، الگویی برای پژوهش در فرهنگ عامه، اهتمامی ناتمام، اهمیّت و امتیازات کشف‌الاسرار، بادگیر، شاهکاری در معماری ایران، بایستگی تدوین ویرایش نوین تاریخ تذکره‌های فارسی، بررسی دو نسخهٔ مصوّر چاپ سنگی اسرارالشّهاده در کتابخانهٔ وزیری یزد، بررسی فهرست‌های مشترک نسخه‌های خطّی فارسی از آغاز تاکنون، برگی دیگر، نقد کتابشناسی عطّار نیشابوری، بزرگان کهن دیار قزوین، بهاری خوش در پاییزی سرخوش، بهاء طاهر در ایران، بهره‌وری بیشتر از گیاهان دارویی، پیر نیک اندیش ادبیّات کودک و نوجوان، تاریخی از مطبوعات دارالامان کرمان، تحفه‌ای دیگر از دیار کریمان و… آمده است.
در بخش ب: به کوته نوشته‌ها اختصاص دارد. آثار کنگره بزرگداشت ابوالفضل رشیدالدّین میبدی، آذریزدی در پاریس، اجزای ساختمان، افسانه طبس، انیس العاقلین، باقرخان سعد السّلطنه، برگزیده آثار عین‌القضات همدانی، برگی از تاریخ مشروطه در قزوین، بلبشو در ماشین عجیب، به همین کوتاهی، بیاضه سرزمینی در دل تاریخ، پرده‌خوانی حماسه کربلا، پژوهشی در شاهنامه، تاریخچه مطبوعات قرآنی، تئاتر و سینما در قزوین، حکایت پیر قصه‌گو، دانشنامه گلستان، دفتری از شاعران قدیم کرمان، روشی نو در تحلیل و مقایسه داستان‌های رئالیستی، زبان اهل اشارت، گنجینه‌ای گران‌سنگ، زندگی و آثار خوشنویسان قزوین، سرآغاز عکّاسی در قزوین، سرگذشت موسیقی‌دانان قزوین، سفر به سرزمین هند، سکوت سراپا گوش است، سیّد ضیاء در فلسطین، سیماهای برجستهٔ فرهنگ ایران، شاعران قدیم کرمان، شهرزاد قصّه گو و… در این بخش آمده است.
پایان‌بخش کتاب نیز پیوست آمده و به فهرست کتاب‌های نقد و بررسی شده پرداخته شده است.
در این کتاب کوشش شده رسم‌الخط کتاب، یکدست باشد. از آنجا که بخش بزرگی از گفتارهای نگارنده در حوزه یزد و یزدپژوهی بوده، از این رو نقدهای بر کتاب‌های درباره یزد همه در دوره پنج جلدی کتاب «یزد، یادگار تاریخ» گردآوری و چاپ شده و یا می‌شود.
در این کتاب به معرفی، نقد و بررسی کتاب‌هایی پرداخته می‌شود که خارج از موضوع یزد بوده و در کتاب‌ها و نشریه‌های گوناگون چاپ و منتشر شده و اکنون با بازنگری کوتاه در آن، در این کتاب باز چاپ می‌شود . ترتیب چینش گفتارها در این کتاب به ترتیب الفبای عنوان آن‌هاست و در پانویس، نام منبع گفتار درج شده است.
مسرت می‌گوید: حوزه نقد کتاب، حوزه‌ای بس حساس است که باید ناقد از سر صدق و صفا تنها به انگیزه روشن شدن کژی‌ها و راستی‌ها و یا کاستی‌ها نوشته شده باشد و از حب و بغض برکنار باشد که اگر غیر از این باشد، کار به ناراستی و کژی خواهد انجامید و دیگر نقد نیست و غرض‌ورزی است.
این پژوهشگر نسخه‌های خطی در بخش دیگری از کتاب می‌گوید: امید که در این کتاب از روی انصاف به نقد و بررسی پرداخته باشم. همچنین وظیفه خود می‌دانم که از تک تک کسانی که کتاب‌های خود را در دسترس او گذاشته سپاسگزاری و قدردانی کنم و اگر نکته‌ای به ناروا بر سر قلم جاری شده، از نویسندگان آن کتاب‌ها از سر اخلاص عذرخواهی کنم.
ناشر کتاب در مقدمه‌ای درباره مؤلف چنین نوشته است: «سال‌ها مطالعه، پژوهش و تمرکز بر تاریخ، جغرافیا و فرهنگ موطن خود، یعنی شهر یزد که عصاره آن در قالب ده‌ها کتاب و مقاله به علاقه‌مندان عرضه شده، موجب گردیده که از ایشان به عنوان یکی از یزدپژوهان مبرّز و مسلط یاد شود. ایشان با احاطه‌ای کم‌نظیر، آثاری را که در حوزه یزدشناسی و یزدپژوهی منتشر شده‌اند، همواره مورد دقت نظر قرار داده و به شایستگی و به دور از هرگونه تصّعبی به معرّفی و نقد آن ها در مجلات و روزنامه‌های مختلف پرداخته‌اند. بدون شک یزدشناسان و یزدپژوهان قدیم و جدید، وامدار دقت‌نظرها و تلاش‌های بی‌وقفه و مستمرّ ایشان در این حوزه هستند و خواهند بود.
میراث مکتوب ایرانی و اسلامی از دیگر موضوعات مورد علاقۀ ایشان است و به جهت انسی که طیّ سالیان دراز با نسخه‌های خطّی در کتابخانۀ وزیری یزد داشته‌اند، بخش مهمّی از مقالات معرّفی و نقد ایشان به کتاب‌های مُصَحح و همچنین فهرست‌های نگاشته شدۀ نسخ خطّی اختصاص پیدا نموده است، که باز در جای خود بسیار برای اهل تدقیق مغتنم و خواندی است. قلم‌فرسایی در موضوعات تذکره‌ها، شعر، داستان، زرتشت، روزنامه‌نگاری و… نیز از جمله توفیقات ایشان در حوزه کتاب است که طیّ سال ها آثاری را نیز در این حوزه معرّفی و نقد کرده‌اند.»
کتاب «در بوته نقد» (معرفی، نقد و یادداشت‌هایی درباره کتاب‌ها) در ۵۵۰ صفحه در قطع وزیری از سوی انتشارات وراقان منتشر شد.
منبع: ایبنا