کتاب «نظم نثر اللآلی» (ترجمۀ منظوم 300 حدیث کوتاه حکمتآمیز از امام علی (ع)، همراه با نسخهبرگردان نسخۀ کتابخانۀ ایاصوفیا ـ کتابت 855 هـ)، ترجمۀ حسین بن حسن اشرف مراغی (سدۀ نهم هجری) با تصحیح و تحقیق علی تقوی از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب چاپ و منتشر شد.
در مقدمۀ کتاب، به قلم علی تقوی، مصحح اثر و عضو هیئت علمی فرهنگستان هنر، میخوانیم:
«سخنان کوتاه حکمتآمیز حضرت علی (ع)، از همان نخستین سدههای هجری، توجه بسیاری از عالمان و فاضلان و ادیبان را به خود معطوف داشته است و در جمع و تدوین و شرح و ترجمۀ آن کوشیده و آثار متعددی پدید آوردهاند. تا سدۀ ششم هجری، دستکم چهار مجموعه از سخنان کوتاه امام علی (ع) با عناوین مائة كلمه يا صد كلمه، غرر الحكم و درر الكلم، دستور معالم الحكم و مأثور مکارم الشيم و نثر اللآلی گردآوری و تدوین شده است.
کتاب نثر اللآلى حسب نسخ مختلف دربردارندۀ ۲۵۸-۲۹۲ کلمه یا سخن از سخنان موجز امام علی (ع) است که در ۲۹ باب به ترتیب الفبایی تنظیم شده است. برخی از منابع گردآورندۀ اثر را عزالدین علی بن فضلالله راوندی و برخی دیگر فضل بن حسن طبرسی، از عالمان فاضل شیعی سده ششم هجری، دانستهاند.
از کتاب نثر اللآلی ترجمههای منظوم متعددی، بهویژه از سدههای هشتم تا یازدهم هجری، با عناوینی چون درة المعالى في ترجمة اللآلی از ابوالمحاسن محمد بن سعد نخجوانی معروف به ابن الساوجی، نظم نثر اللآلی از محمد بن حسام خوسفی، نظم نثر اللالی از حسین بن حسن خیابانی مراغی متخلص به اشرف، نظم اللآلی در شرح نثر اللالی از سرایندهای با تخلص صدر، كشف اللآلى فى شرح نثر اللآلی از مولانا محمد بن نعمةالله، گنج گھر یا کتاب نثر اللآلی امیرالمؤمنین از سرایندهای با تخلص ندیمی، در دست است که تاکنون برخی از آنها تصحیح و بازنشر یا به صورت نسخه برگردان منتشر شدهاند».
«نظم نثر اللآلی» با ترجمه اشرف مراغی در سده نهم هجری پدید آمده و دومین یا سومین ترجمه منظوم از این کتاب است. شاعر در خاتمه ترجمه منظوم خود، تاریخ پایان نظم این اثر را روز سهشنبه، یک هفته مانده تا پایان ماه رمضان سال ۸۳۸ ق، ذکر کرده است.
اشرف مراغی محتوا و مضمون هر کلمه یا سخن از نثر اللآلی را در دو بیت فارسی ترجمه کرده است. شاعر، پیش از ترجمۀ منظوم کلمات قصار، ابتدا در دوازده بیت به حمد خداوند و در شش بیت به نعت پیامبر اکرم (ص) و در ده بیت به سبب نظم کتاب پرداخته است. اشرف مراغی مدعی است، در سیری روحانی، فیضی تازه از نور مرتضوی بر روح او تابید و نظم نثر اللآلی بر او تکلیف شد.
از این کتاب دو نسخۀ معتبر از کتابخانههای ایاصوفیا (ترکیه) و آیتالله گلپایگانی (قم) در دسترس است.
در تصحیح و بازنشر کتاب، نسخۀ ایاصوفیا اساس قرار گرفته و با نسخۀ دیگر مطابقت داده شده است. نسخۀ اساس که به صورت نسخهبرگردان در چاپ حاضر از کتاب منتشر شده است، افزون بر قدمت، از لحاظ کتابآرایی و کتابت زیبای متن عربی و ابیات فارسی به خطوط ثلث و نسخ نیز درخور توجه است.
شرح احوال اشرف مراغی
ابوعلی حسین بن حسن خیابانی مراغی از شاعران کمتر شناخته شدۀ سدۀ نهم هجری است که «اشرف» تخلص میکرده است. در تذکرهها چندان به شرح احوال و آثار او نپرداختهاند.
در مقدمۀ کتاب حاضر دربارۀ دیگر آثار اشرف مراغی آمده است:
«دیوان شعر اشرف مراغی با نزدیک به شش هزار بیت در قالبهای قصیده، غزل، قطعه، رباعی و یک ترجیعبند بیشتر در بیان مضامین تعلیمی و عرفانی است. دیوان این شاعر در چهار باب یا بخش با عناوین «عنوان الشباب»، «خیر الأمور»، «باقیات الصالحات» و «مجددات التجليات» تنظیم شده که نسخههایی از تمام یا بخشی از آن در کتابخانههای ایران و ترکیه و انگلیس موجود است.
از سدۀ هفتم هجری بدین سو، بسیاری از شاعران به تقلید و تتبع از خمسه یا پنج گنج حکیم نظامی گنجوی منظومههایی سرودند و طبع خود آزمودند. اشرف مراغی نیز از این موضوع برکنار نبود و به تقلید از خمسۀ نظامی، خمسه یا منظومههای پنجگانهای به شرح زیر سرود:
منهج الأبرار (۸۳۲ق) به تقلید از مخزن الاسرار نظامی، … شیرین و خسرو یا ریاض العاشقین (۸۳۶ ق) به تقلید از خسرو و شیرین نظامی، … لیلی و مجنون (۸۴۲ ق)، … هفت اورنگ یا عشقنامه به تقلید از هفت پیکر نظامی، … ظفرنامه (۸۴۸ق به تقلید از اسکندرنامه نظامی، …».
افزون بر این منظومههای پنجگانه منظومهای دیگر با نام بهرامشاه به اشرف مراغی منسوب است که در سال ۸۴۴ق در هرات سروده شده است. این منظومه را برخی از پژوهشگران همان منظومۀ هفت اورنگ یا عشقنامه دانستهاند که به تقلید از هفتپیکر نظامی سروده شده است».
کتاب «نظم نثر اللآلی» (ترجمۀ منظوم 300 حدیث کوتاه حکمتآمیز از امام علی (ع)، همراه با نسخهبرگردان نسخۀ کتابخانۀ ایاصوفیا ـ کتابت 855 هـ)، ترجمۀ حسین بن حسن اشرف مراغی (سدۀ نهم هجری) با تصحیح و تحقیق علی تقوی از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، در 204 صفحه و با قیمت 430 هزار تومان، چاپ و منتشر شده است.
علاقهمندان برای خرید این کتاب میتوانند از طریق شماره تلفن ۰۲۱۶۶۴۹۰۶۱۲ داخلی ۱۰۵ با دفتر فروش مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب تماس حاصل کرده و یا به وبگاه فروش mirasmaktoob.net مراجعه کنند.